ΝΑΞΟΣ ΜΕ ΤΟΝ ΕΠΟΣ-ΦΥΛΗΣ
4-13/7/2014
Στην Νάξο, το μεγαλύτερο νησί των Κυκλάδων, βρεθήκαμε με τον ΕΠΟΣ-ΦΥΛΗΣ, για δέκα μέρες, για καθαρισμό μονοπατιών και όχι μόνο… καθώς η εθελοντική μας αυτή προσφορά συμπορεύτηκε …με κολύμπια στις ωραιότερες παραλίες του νησιού, με πεζοπορίες σε βουνά και φαράγγια, επισκέψεις σε αξιόλογους αρχαιολογικούς χώρους και πολιτιστικά δρώμενα.
Η Νάξος είναι κατ’ εξοχήν ορεινή, με κακοτράχαλα βουνά, που τα διασχίζουν δροσερά και βαθύσκιωτα φαράγγια, αλλά έχει και αξιόλογη καλλιεργήσιμη γη.
Φημίζεται για την νόστιμη πατάτα της και κυρίως για τα τυριά της, την ξυνομυτζήθρα και ιδιαίτερα την γραβιέρα της… που είναι (Π.Ο.Π).
Μορφολογικά, θυμίζει κατά πολύ Κρήτη… αλλά και το γλωσσικό ιδίωμα, ιδίως στα ορεινά χωριά είναι σχεδόν κρητικό… όπως και τα είδη λαϊκής τέχνης, υφαντά και ξυλόγλυπτα. Έχεις την αίσθηση ότι βρίσκεσαι στην μεγαλόνησο…
«Η Νάξος είναι μια μικρή Κρήτη», όπως χαρακτηριστικά μας είπε ο συνοδός μας, ανηφορίζοντας προς στο σπήλαιο του « Ζα».
Οι μικρές διαφορές που παρατηρούνται, οφείλονται στις κάμποσες χιλιετίες… πέντε-έξι..τον αριθμό… ίσως και παραπάνω, που μεσολάβησαν… από την εποχή… που κρήτες εγκαταστάθηκαν στο νησί, κυρίως για εμπορικούς η επεκτατικούς λόγους η λόγω εχθρικών επιδρομών, κατά την μινωϊκή εποχή η ακόμα νωρίτερα….
Δεν είναι τυχαίο… ότι ο Θησέας, ο μυθικός βασιλιάς της Αθήνας, γιός του Αιγαία, απ’ όπου πήρε το όνομά του το Αιγαίο Πέλαγος, όταν πήγε στην Κρήτη και σκότωσε τον Μινώταυρο, με την βοήθεια της Αριάδνης, που ήταν κόρη του βασιλιά Μίνωα, επιστρέφοντας στην Αθήνα, την πήρε μαζί του… αλλά δεν την έφερε στο παλάτι του, παρά μόνο την εγκατέλειψε άσπλαχνα… στην Νάξο… να κοιμάται τον ύπνο του δικαίου… στη σπηλιά Grotta…
Έτσι λέει ο μύθος μεν, αλλά από κάτω κρύβονται γεωπολιτικοστρατιωτικά συμφέροντα, στο βωμό των οποίων θυσιάζονταν και θυσιάζονται ανέκαθεν, λαοί, γιοί , κόρες και μεγάλες αγάπες… φευ!...
Κατά μια εκδοχή, ακόμα και το όνομά της, παραπέμπει σε κατοίκηση του νησιού από κρήτες. Ιστορικά, στην μινωική Κρήτη, υπήρχε στην περιοχή των Ανωγείων, μια πόλη, που την έλεγαν Αξό η Άξο, η οποία καταστράφηκε από εχθρική επιδρομή. Οι κάτοικοι που επέζησαν, ήλθαν και εγκαταστάθηκαν στην σημερινή Νάξο, και φαίνεται πως ήταν πάρα πολλοί… αφού από την απάντηση «απ’ την Άξο», στην ερώτηση «από πού είστε»… κατέληξε τελικά το νησί να λέγεται Νάξος.
Ήμασταν καμιά σαρανταπενταριά εθελοντές και η εγκατάστασή μας έγινε στο σχολείο «τσ’ Απεράθου», στην ντοπιολαλιά. Άλλοι με σκηνές και άλλοι χύμα… στο πάτωμα. Μας παραχωρήθηκαν δυο μεγάλα ψυγεία και πετρογκάζ για υποτυπώδη μαγειρική και καμιά δεκαριά υπαίθρια ντουζ, όπου κάναμε καθημερνώς «σκωτσέζικο»… ντούζ, καθώς ποτέ το νερό δεν είχε την επιθυμητή θερμοκρασία αλλά «έπαιζε» στα άκρα… καυτό η ψυχρό.
«Τ’ Απεράθου» η Απείρανθος, είναι παραδοσιακό χωριό, με ιδιαίτερο χρώμα, ντοπιολαλιά και αρχιτεκτονική και είναι κτισμένο αμφιθεατρικά σε κοιλάδα, που την περιβάλλουν ψηλά βουνά, που την έκαναν «αθέατη» στους πειρατές,. Από αυτήν την ιδιότητά της, της «αθέατης» και συνεπώς «απείρατος», που δεν λεηλατήθηκε ποτέ από πειρατές, πήρε αυτό το όνομα, που στη συνέχεια έγινε Απείρανθος… χάριν ευφωνίας κατά το Κόρινθος… όπως μας εξήγησε ο φίλος μας ο Φλώριος.
Είναι πατρίδα του Μανώλη Γλέζου, που κατέβασε την γερμανική σημαία, απ’ την ακρόπολη, στην κατοχή και που αγαπάει πολύ το χωριό του και προσέφερε σπουδαίες υπηρεσίες σ’ αυτό.
Παλιότερα είχε πάνω από χίλιους κατοίκους, σήμερα έχει περί τους 400. Έχει εντυπωσιακά διόροφα πέτρινα αρχοντικά , δίπλα σε μεσαιωνικές κατοικίες με δροσερά «στεγάδια»…, μαρμάρινα καλντερίμια και αψιδωτές καμάρες, μικρές πλατείες, γραφικά καφενεία και πολλές μεσαιωνικές εκκλησιές και ξωκλήσια. Σε βράχο που σου κόβει την ανάσα, υψώνεται ο βενετσιάνικος «πύργος» του Ζευγώλη.
Έχει μεγάλη πνευματική και πολιτιστική παράδοση, ιδιαίτερα στην ποίηση και την μουσική.
«Όλοι εδώ στην Απείρανθο φτιάχνουν στιχάκια («τα κοτσάκια», όπως τα λένε), και τραγουδάνε», όπως ακούσαμε να λέει μια κυρία, σ’ επίσκεψή μας σε μια απ’ τις ενδιαφέρουσες συλλογές , που διαθέτει το χωριό, την αρχαιολογική, λαογραφική, γεωλογική και φυσικής ιστορίας.
Επίσης διαθέτει καλαίσθητο και μεγάλο πολιτιστικό κέντρο, όπου έλαβαν χώρα οι τρείς πολιτιστικές εκδηλώσεις του συλλόγου. Η πρώτη με τίτλο «Σε μονοπάτια περπατώ… παραμύθια συναντώ»… που δόθηκε από γνωστό ζεύγος παραμυθάδων, για μεγάλους και μικρούς. Η δεύτερη ήταν μια ταινία πορτογαλέζικη με τίτλο «Το κορίτσι με τα μαύρα μάτια» και το τρίτο ένα μονόπρακτο του Τσέχωφ, με τίτλο «Πρόταση γάμου».
Στο χωριό αυτό είδα και φωτογράφησα τα πιο περίτεχνα και αξιοζήλευτα κουρτινάκια!...
Τα μονοπάτια που καθαρίστηκαν, μέσα στις έξι εργάσιμες μέρες είναι περίπου 15 χιλ. και αποκατέστησαν:
Την σύνδεση της Κωμιακής, απ’ το σκιερό φαράγγι των δεκατριών νερόμυλων με τον Άγ. Νικόλαο, τον Σκαδό και τον Κόρωνο.
Τους δρόμους της σμύριδας, μέσα απ’ το εντυπωσιακό φαράγγι της Τζουμαγιάς με τα πέτρινα καλοδιατηρημένα γεφύρια και τα τεράστια πλατάνια και το καλντερίμι που συνδέει τον Κόρωνο, με την παραλία της Λιώνας. Τα ορυχεία σμύριδας στην Νάξο είναι γνωστά από την αρχαιότητα και σήμερα υπολειτουργούν, λόγω ανακάλυψης της τεχνητής
Τη «σκάλα», από το διάσελο του Φαναριού, που συνδέει τ’ Απεράθου με τους Σίφωνες.
Και την «σκάλα», απ’ την Απείρανθο, που κατεβάζει στους νερόμυλους, μέσα σε φαράγγι με αιωνόβια πλατάνια και δροσερά νερά.
Μετά την τετράωρη εργασία, ακολουθούσε μετάβαση με τα πόδια η με το λεωφορείο στις ανατολικές παραλίες του νησιού, σε πεντακάθαρους όρμους, όπως ο Απόλλωνας, ο Λιώνας, η Μουτσούνα, ο Αζαλάς, η Ψιλή Άμμος κ.α.
Στο «ρεπό»… οι εθελοντές ξεκουράστηκαν…. μια ολόκληρη μέρα… απολαμβάνοντας το μπάνιο τους στις ξακουστές, παραλίες των Κουφονησίων…
Επίσης την τέταρτη μέρα εργασίας, το πρόγραμμα άλλαξε κατά τι… και αντί για μπάνιο, ακολούθησε μετάβαση με αγροτικά στο «μιτάτο» του κυρ-Φλώριου.
Ο Φλώριος είναι παραδοσιακός απεραθίτης βοσκός με εκφραστικά μάτια, στιχοπλόκος και τραγουδιστής, που ζει στο «πουθενά»… Σε μια ερημική κακοτράχαλη περιοχή, ολομόναχος… Εδώ είναι ο «παράδεισός μου»… όπως μας είπε…χαρακτηριστικά, «που δεν τον αλλάζω, μ’ όλο το χρυσάφι του κόσμου». Και ο «παράδεισός του» είναι ένα κτήμα με ελιές και μέσα ένα απέριτο σπιτάκι, ένα αμπελάκι, και ένα κοπάδι κατσίκια και πρόβατα που βόσκουν τριγύρω μακάρια….. Τίποτα περισσότερο απ’ ότι είχαν οι πρωτόπλαστοι στον Βιβλικό παράδεισο … Άρα δικαίως δεν τον αλλάζει με τίποτα στον κόσμο… Μην κοιτάτε που σήμερα, όταν λέμε παράδεισο εννοούμε πολύ διαφορετικά πράγματα…
Εδώ έλαβε χώρα ένα τρικούβερτο «συμπόσιο», με πολύ φαί και ποτό, και ακολούθησε χορός, υπό τους ήχους παραδοσιακής κομπανίας. Στην τζαμπούνα (ο Βαγγέλης Κορρές), στο τουμπί, ο συμπαθέστατος Φάνης και στο τραγούδι ο Φλώριος, που μας είπε τα «δικά» του τραγούδια… για τα δεινά που περνάει η χώρα σήμερα…
Τα φαγητά μαγειρεύτηκαν εδώ επί τόπου… στην ύπαιθρο… από μέλη του συλλόγου και η ατμόσφαιρα… θύμιζε κυκλαδίτικο πανηγύρι, όπου στρώνονται αυτοσχέδιες «τράπεζες» και το φαγητό μαγειρεύεται σε μεγάλα καζάνια…
Το Σάββατο ανεβήκαμε στο ψηλότερο βουνό του νησιού που λέγεται «Ζευς» η «Ζα» στα 1.000μ. Επισκεφτήκαμε το εντυπωσιακό σπήλαιο του Ζά, τόπος λατρεία του Διός για χιλιετίες.
Η πορεία ως την κορφή, κράτησε περίπου 2.30 ώρες και η θέα εκπληκτική!...Κατεβαίνοντας το ρίξαμε στο τραγούδι… και σχεδόν εξαντλήσαμε… το παραδοσιακό ρεπερτόριο… μέχρι τη στάση μας, στην Αγ. Μαρίνα. Και μετά κατηφορίσαμε προς στο χωριό Δανακό.
Στάση σε ειδυλλιακή τοποθεσία με πολλά νερά και εντυπωσιακά, θεόρατα πλατάνια. Από τον Δανακό, ανηφορίσαμε το χτιστό ελικοειδές μονοπάτι για επίσκεψη στο εντυπωσιακό, αναστηλωμένο, καστρομονάστηρο του Φωτοδότη, κτισμένο σε περίοπτη θέση.
Ακολούθησε μπάνιο στην Ψιλή Άμμο με τα γαλαζοπράσινα διαυγή νερά και τις αμμοθίνες, η ωραιότερη παραλία απ’ όσες είδαμε και το βράδυ μας παρασχέθηκε δείπνο με κυρίως πιάτο, «ρόστο», παραδοσιακό τοπικό φαγητό, (χοιρινό με σκόρδο, σάλτσα και μακαρόνια. Ήταν πολύ νόστιμο…Ακολούθησε χορός, με παραδοσιακή τοπική ορχήστρα όπου ντόπιοι και εθελοντές «ξεποδαριάστηκαν» απ’ τον πολύ χορό…
Την Κυριακή το πρωί, ξεναγηθήκαμε στα αξιόλογα μουσεία της Απειράνθου, αρχαιολογικό, λαογραφικό, ορυκτολογικό και φυσικής ιστορίας και στη συνέχεια πήραμε το δρόμο για τον πύργο Μπαζαίου.
Ο πύργος κτίστηκε περί το 1600 και λειτούργησε ως μοναστήρι του Τιμίου Σταυρού, ως τις αρχές του 19ου αιώνα. Στα τέλη του ίδιου αιώνα, αγοράστηκε από την οικογένεια Baseggio, στους απογόνους της οποίας ανήκει μέχρι σήμερα. Είναι επισκέψιμος το καλοκαίρι, καθώς φιλοξενεί καλλιτεχνικές εκδηλώσεις, και πολιτιστικά δρώμενα του Φεστιβάλ Νάξου. Είδαμε εδώ μια εκπληκτική έκθεση φωτογραφίας.
Ακολούθησε επίσκεψη στον σπάνιο μαρμάρινο ναό- τελεστήριο, αφιερωμένο στη θεά Δήμητρα, στη θέση Γύρουλας, κτίσμα του 530 π. Χ. Είναι απ’ τα λίγα οικοδομήματα του αρχαίου κόσμου, που σώζονται με τόση πληρότητα.
Στη συνέχεια, απολαύσαμε μια βουτιά… στα δροσερά νερά, στο Πυργάκι και καταλήξαμε στην Χώρα της Νάξου, για μια σύντομη περιήγηση στο πολύ καλά διατηρημένο, μεσαιωνικό Κάστρο, έδρα του δουκάτου της Νάξου, με ιδρυτή τον ξακουστό Μάρκο Σανούδο. Εδώ είδαμε τον Πύργο του Σανούδου, την καθολική μητρόπολη και επισκοπή, την μητρόπολη των ορθοδόξων, επισκεφτήκαμε το αξιόλογο αρχαιολογικό μουσείο και απολαύσαμε την δροσιά… στα καλαίσθητα «στεάδια» του.
Και αργά το απόγευμα πήραμε το καράβι της επιστροφής, κουρασμένοι μεν, αλλά πλουσιότεροι σε εμπειρίες και γνώσεις δε… Και εις άλλα με υγεία….