Γυάρος 2016. Μια διαφορετική πεζοπορία.
Την Παρασκευή 3 Ιουνίου το μεσημέρι αναχωρήσαμε για την Κύθνο. Το απόγευμα φτάσαμε στο λιμάνι του νησιού, το Μέριχα, όπου και διανυκτερεύσαμε. Το βράδυ παρακολουθήσαμε στην αίθουσα του Δημαρχείου στη Χώρα το ντοκιμαντέρ του Λεωνίδα Βαρδαρού με τίτλο «Τόποι πολιτικής εξορίας και ιστορικής μνήμης - Γυάρος» και μετά ακολούθησε ενημερωτική συζήτηση και στο τέλος φαγητό σε ταβέρνα της Χώρας.
Το Σάββατο ξεκινήσαμε για τα Λουτρά Κύθνου όπου χωριστήκαμε σε 2 ομάδες για να χωρέσουμε στο καϊκι και να πάμε στην Γυάρο, ύστερα από ειδική άδεια που είχε εξασφαλίσει ο Ε.Π.Ο.Σ.Φυλής από τις αρμόδιες αρχές. Μετά από 2 ώρες φτάσαμε στην Γυάρο όπου είδαμε πρώτα το εντυπωσιακό μεγάλο κτίριο (φυλακή) που είχε κτιστεί από τους ίδιους τους κρατούμενους. Οι κρατούμενοι ήταν άνθρωποι που εξορίστηκαν και φυλακίστηκαν στη Γυάρο για τις πολιτικές τους απόψεις, χωρίς να έχουν διαπράξει κανένα έγκλημα. Όσοι από την ομάδα είχαν επισκεφτεί στρατόπεδα συγκέντρωσης του Β΄ παγκοσμίου πολέμου είπαν ότι τους τα θύμιζε έντονα: το κτίριο της φυλακής βρίσκεται στον 4ο όρμο, τον πρώτο που συναντήσαμε. Το κολαστήριο της Γυάρου αποτελείται από 4 όρμους. Στον κάθε όρμο έμεναν οι άνθρωποι σε σκηνές, χειμώνα καλοκαίρι, από το 1947 μέχρι το 1974, με ένα διάλειμμα από το 1962 μέχρι το 1967. Ο αριθμός τους μετριόταν σε χιλιάδες ανά όρμο. Μέχρι και 25 άτομα μπορεί να κοιμόντουσαν σε μια μικρή σκηνή, με ανύπαρκτες δομές υγιεινής και ελάχιστο φαγητό και νερό. Γύρω από τις σκηνές είχαν τοποθετηθεί συρματοπλέγματα που απέκλειαν οποιαδήποτε πρόσβαση των κρατουμένων εκτός. Εκτός περίφραξης είχε κάποια κτίσματα (φυλάκια, γραφεία) και ένα νοσοκομείο στον 4ο όρμο. Στο τέλος της διαδρομής (στον 1ο όρμο) βρίσκεται ένα νεκροταφείο με καμιά εικοσαριά τάφους κρατουμένων που πέθαναν εκεί, μικρός αριθμός μιας και οι αρχές φρόντιζαν να στέλνουν στην Σύρο ή και στην Αθήνα τους κρατούμενους λίγο πριν πεθάνουν. Παρέα μας ήταν και ο Γρηγόρης, ο εκπρόσωπος του Συλλόγου «Γυάρος - Ιστορική μνήμη», ο οποίος μας περιέγραψε τις συνθήκες διαβίωσης των κρατουμένων, τα βασανιστήρια που υπέστησαν και τις προσπάθειες που κάνει ο σύλλογός τους για να διατηρηθεί η μνήμη των θυμάτων και να κηρυχθεί και να διατηρηθεί το νησί ως ιστορικός τόπος.
Την Κυριακή η ημέρα αφιερώθηκε στην Κύθνο: Πεζοπορήσαμε από τον Μέριχα μέχρι την παραλία της Κολώνας, περνώντας από τον αρχαιολογικό χώρο του Βρυόκαστρου με την ωραία θέα και την παραλία της Απόκρουσης όπου κάναμε στάση για ένα απολαυστικό μπάνιο.
Ήταν μια εξαιρετικά διδακτική εξόρμηση που συνδύασε την πεζοπορία ανάμεσα στα ερείπια της Γυάρου (του νησιού-στρατοπέδου) και στην προσπάθεια του Συλλόγου «Γυάρος - Ιστορική μνήμη» για την διατήρηση της ιστορικής μας μνήμης. Μια απότιση φόρου τιμής στους ανθρώπους που σύρθηκαν εκεί για τις πολιτικές τους πεποιθήσεις. Στη σκέψη μας ήρθε αυθόρμητα η ευχή «ποτέ ξανά» όταν πια η Γυάρος από το καϊκι έσβυνε σιγά-σιγά από τα μάτια μας, σαν ένα βότσαλο στο Αιγαίο….
Κείμενο: Λήδα Τσόλκα