ΑΣΤΥΠΑΛΑΙΑ ΜΕ ΦΥΛΗ 1-10/7/2016
ΑΣΤΥΠΑΛΑΙΑ ΜΕ ΦΥΛΗ
1-10/7/2016
Το κάστρο της Αστροπαλιάς Κυρά μου Πορταίτισσα
έχει κλειδί κλειδώνει με τα πολλά καντήλια
έχει κορίτσια όμορφα φύλαγε τα ναυτάκια μας
μα δεν τα φανερώνει να σου τα κάμω χίλια
Μια πεταλούδα…στη μέση του Αιγαίου, είναι η Αστυπάλαια, με μια συστάδα νησιών και βραχονησίδων τριγύρω της…να την «συντροφεύουν… στο μακρύ ταξίδι της, μέσα στο χρόνο… εκεί όπου ενώνονται οι Κυκλάδες με τα Δωδεκάνησα.
Αυτά είναι, η Κουνούπα,ο Κουτσομύτης, το Τηγάνι, η Αγ. Κυριακή, το Χοντρό η Σκρόφα, το Λιγνό και τα Φωκονήσια.
Κράτησε το όνομά της μέσα στο διάβα…της ζωής της…με μικρές παραλλαγές… Σταμπάλια, την έλεγαν οι βενετοί άρχοντες, οι κόμητες Κουιρίνι, που την είχαν στα χέρια τους… για τρείς αιώνες και έκτισαν και το πολυτραγουδισμένο Κάστρο της… Αστροπαλιά και Αστουπαλιά, την αποκαλούσαν οι κάτοικοί της…
Με βραχώδεις δαντελωτές ακτές, με πολλούς όρμους, ιδανικά… ορμητήρια και καταφύγια πειρατών, γεμάτη με λόφους, που τους διατρέχουν όμορφες ρεματιές, που καταλήγουν σε πανέμορφες ακρογιαλιές, με γραφικά χωριά και κάμποσα σπήλαια… Του Νέγρου στην παραλία Βάτσες, τη Δρακοσπηλιά στο Βαθύ και το σπήλαιο στην Παναγιά Πουλαριανή, την προστάτιδα των ναυτικών του νησιού…
Το νησί χωρίζεται στο Μέσα και το Έξω νησί, με μια αμμουδερή λουρίδα, το Στενό, μήκους 100 μ. η οποία της προσδίδει το σχήμα της πεταλούδας.
Κατά την διάρκεια της μακραίωνης ζωής της…κατακτήθηκε…απ’ όλους τους κατά καιρούς… δυνατούς… της γης, Φοίνικες, Μινωίτες, Δωριείς, Έλληνες, Ρωμαίους, Άραβες, βυζαντινούς, βενετσιάνους, τούρκους και ιταλούς… Ελευθερώθηκε πρόσφατα… μόλις το 1948 απ’ τους ιταλούς και ενώθηκε με την Ελλάδα
Οι τούρκοι την κατέλαβαν το 1537 με τον θρυλικό ναύαρχο… Μπαρμπαρόσα, που κυρίευσε όλα τα νησιά του Αιγαίου…
Πρωτοκατοικήθηκε απ’ τους Κάρες, που την ονόμασαν Πύρρα, για το κόκκινο χρώμα της…
Αστυπάλαια την ονόμασαν οι Δωριείς, όταν έφτασαν εδώ, και βρήκαν ερειπωμένο οικισμό… των Φοινίκων… δηλαδή, άστυ παλιό… εξ’ ου και Αστυπάλαια…
Σήμα κατατεθέν… της, η λαμπερή… Χώρα της, με τους οκτώ ανακαινισμένους ανεμόμυλους, μια απ’ τις ομορφότερες στο Αιγαίο…
Με τα λευκά…σαν κουτιά… σπιτάκια της, με τα μπλε πορτοπαράθυρα και τα καφασωτά ξύλινα μπαλκονάκια, τα δαιδαλώδη… καλλιτεχνικά καλντερίμια της… τις βουκαμβίλιες και τα γιασεμιά που στολίζουν τις μικροσκοπικές αυλές και τα σοκάκια… τις αμέτρητες φροντισμένες… εκκλησιές της…που οι μπλε τρούλοι τους «σπάνε»…την κυριαρχία του λευκού… η χώρα αποπνέει…αρχοντιά και μια ακαταμάχητη γοητεία…
Είναι κτισμένη περιμετρικά… του βενετσιάνικου Κάστρου της… σε απόκρημνο βράχο…που προβάλλει θεαματικά… στη θάλασσα… σχηματίζοντας δυο όρμους, τον όρμο Λιβαδίου στα δεξιά και τον Πέρα Γιαλό στα αριστερά.
Σαν «διαμαντένιο στέμμα»…στο κεφάλι της…φαντάζει…το πολυθρύλητο και πολυτραγουδισμένο Κάστρο της… Το καύχημα… και το στολίδι της…που το κρατά σφιχτά…στον «κόρφο» της…μέσα στην «καρδιά» της…σαν το πολυτιμότερο «δώρο»…που της έλαχε… ποτέ… στην ζωή της…
Ένα ακόμα ξεχωριστό στολίδι της Χώρας είναι και οι οχτώ συντηρημένοι ανεμόμυλοι, στον αυχένα του λόφου, απ’ όπου τα σπίτια της, κατηφορίζουν προς το λιμάνι.
Ήταν όλοι «ξετροχάρηδες»… δηλαδή… η σκεπή τους γύριζε…ανάλογα με τον αέρα που φυσούσε… έτσι δούλευαν… συνεχώς…
Κοντά στους μύλους υπάρχει το παραδοσιακό καφενείο και λίγο παραπάνω το δημαρχείο.
Το δημαρχείο κτίστηκε στον χώρο…όπου υπήρχε μια συστάδα…έξι εκκλησιών… που γκρεμίστηκαν για χάρη του…, κατόπιν διαταγής του δημάρχου…
Στη Χώρα της Αστυπάλαιας υπάρχει μια ιδιορρυθμία… όσον αφορά τις εκκλησιές… Πέρα απ’ τις μεμονωμένες… διάσπαρτες μέσα στον οικισμό, υπάρχουν και κάποιες συστάδες εκκλησιών…πέντε- έξι μαζί…
Από το δημαρχείο ξεκινούν οι δυο βασικοί δρόμοι της Χώρας…και ο καθένας οδηγεί και σε μια ονομαστή εκκλησία, τη Μονή της Πορταίτισσας ο ένας και στην Μεγάλη Παναγιά της Χώρας, προς την πλευρά του Πέρα Γιαλού ο άλλος.
Η Μεγάλη Παναγιά με τη βοτσαλοστρωμένη αυλή της, είναι ενταγμένη σ’ ένα συγκρότημα πέντε ναών.
Η Παναγιά η Πορταίτισσα είναι το θρησκευτικό κέντρο του νησιού και το μεγαλύτερο προσκύνημα.
Κτίστηκε από τον τυφλό Όσιο Άνθιμο από την Κεφαλονιά ο οποίος έφερε από το Άγιο Όρος, ένα αντίγραφο… της εικόνας της Πορταίτισσας της Μονής Ιβήρων.
Ο Όσιος σε επίσκεψή του εκεί… τοποθέτησε πάνω στην πρωτότυπη εικόνα ένα σεντόνι…επάνω στο οποίο αποτυπώθηκε… η εικόνα Της.. θαυματουργικά….
Το κτίσιμο κράτησε εννιά χρόνια και στο χρόνο αυτόν έγιναν πολλά θαύματα, σύμφωνα με την παράδοση.
Γιορτάζει το δεκαπενταύγουστο και γίνεται μεγάλο πανηγύρι στη χάρη Της με πλούσια εδέσματα… που προσφέρονται δωρεάν…στους πιστούς… με κορυφαίο… το Λαμπριανό» …. (αρνί στο φούρνο, γεμισμένο με ρύζι και συκωτάκια,..). Και φυσικά… με πολύ χορό, συρτά και σούστες… υπό τους ήχους…παραδοσιακής ορχήστρας με βιολί και λαγούτο …
Οι αρχαίοι την ονόμαζαν «θεών τράπεζα…», που σημαίνει πως το νησί παρήγαγε εξαιρετικά προϊόντα… που ικανοποιούσαν ακόμα και τα «γούστα»… των θεών…
Οι δε ρωμαίοι την αποκαλούσαν «ιχθυόεσα»… για τα πολλά και καλά ψάρια…που συνεχίζει να έχει ως τις μέρες μας…
Και σήμερα παράγει εξαιρετικό θυμαρίσιο μέλι, κηπευτικά και τυροκομικά προϊόντα… Ιδιαίτερα δημοφιλής… είναι η «χλωρή»… της….η φρέσκια μυζήθρα…
Ήταν μεσάνυχτα, όταν το πλοίο της γραμμής… έδεσε… στο μόλο του νέου λιμανιού της Αστυπάλαιας…
Εκεί μας περίμενε το λεωφορείο που μας μετέφερε στο Μαρμάρι, όπου κατασκηνώσαμε στο μοναδικό…και πολύ περιποιημένο… κάμπινγκ του νησιού, δίπλα σε μια όμορφη παραλία με αρμυρίκια… σε μικρή απόσταση απ’ το Στενό… Στην καρδιά της «πεταλούδας»… δηλαδή…
Ήμασταν περί τους 53 ορειβάτες με αρχηγούς τον Νείλο τον Πιτσινό και την Πόπη Δηλαβεράκη…
Μοιραστήκαμε σε τέσσερεις ομάδες… και απ’ την επομένη μέρα «πιάσαμε»… δουλειά, στα χορταριασμένα…μονοπάτια του νησιού…καθώς αυτό έπαψε να καλλιεργείται…εδώ και μισό αιώνα περίπου…
Παλιότερα το νησί καλλιεργούνταν στην ολότητά του!… Αδιάψευστοι μάρτυρες… οι εγκαταλειμμένες «βαθμίδες»…που υπάρχουν παντού… ακόμα και σε απόκρημνα μέρη…, και οι πολλοί ανεμόμυλοι…που στέκουν ανακαινισμένοι… στον «αυχένα» της Χώρας, για τουριστικούς λόγους… τώρα πια!
Η εργασία μας ήταν τετράωρη και η μετακίνησή μας στους χώρους εργασίας γίνονταν με το γερανοφόρο… φορτηγό του δήμου και με αγροτικά… Κατά τη διάρκεια του εθελοντικού αυτού προγράμματος, καθαρίστηκαν συνολικά περί τα δεκαπέντε χιλιόμετρα μονοπατιών, σε διάφορα σημεία του νησιού.
Η πρώτη μας εξόρμηση αφορούσε την Μαλτεζάνα και τον καθαρισμό του μονοπατιού απ’ τον οικισμό, ως την παραλία Ψιλή Άμμος. Ο οικισμός ονομάστηκε έτσι… διότι το πολύ καλά προστατευμένο… λιμάνι του, το χρησιμοποιούσαν ως καταφύγιο και ορμητήριο… μαλτέζοι πειρατές…
Είναι γραφικός… οικισμός με όμορφη παραλία με αρμυρίκια και δαντελωτά ακρογιάλια.
Εδώ επισκεφτήκαμε και δυο, απ’ τις τέσσερεις παλαιοχριστιανικές βασιλικές του 6ου αιώνα μ. Χ της περιοχής… με αξιόλογα ψηφιδωτά δάπεδα, της Αγ. Βαρβάρας, ανεβαίνοντας και του «Καρέκλη» κατεβαίνοντας…
Είναι αξιοσημείωτο το γεγονός ότι στο νησί υπάρχουν διάσπαρτες… περί τις εφτά τέτοιες παλαιοχριστιανικές βασιλικές, του 5ου και 6ου αιώνα, που σημαίνει πως το νησί εκείνα τα χρόνια ήκμαζε…
Επίσης είδαμε και το μνημείο των γάλων πεσόντων, υπό τον ναύαρχο Μπιγκόν, το 1828, όταν έλληνες πειρατές τους απέκλεισαν… στον κόλπο της Μαλτεζάνας και εκείνοι προτίμησαν να γίνουν πυρανάλωμα… ανατινάζοντας το καράβι τους… παρά να παραδοθούν…
Το βράδυ στο εστιατόριο του κάμπινγκ, μετά το φαγητό…ακολούθησε χορευτική παράσταση… με χορούς λάτιν… την οποία παρουσίασαν, δυο κουβανοί χορευτές, που μετείχαν στο εθελοντικό πρόγραμμα.
Και κατά την διάρκεια της παράστασης… «ξεσάλωσαν»…ξεδιπλώνοντας τις χορευτικές τους ικανότητες… αρκετά… μέλη του συλλόγου… Νάναι πάντα καλά και πάντα τέτοια!… και ας είναι και καλύτερα!… που λέει και ο φίλος μου ο Ανδρέας…
Την επόμενη μέρα, πρωί-πρωί…με το εργαλείο του ο καθένας υπό μάλης…ανεβήκαμε στην καρότσα του γερανοφόρου… φορτηγού του δήμου, που μας μετέφερε…στον Άγιο Ιωάννη τον Θεολόγο.
Ο Αη-Γιάννης, ιδιόμορφη… βυζαντινή, τρίκλιτη βασιλική του 12ου αιώνα, μια απ’ τις πολλές στο νησί… βρίσκεται σε ειδυλλιακή τοποθεσία με περβόλια τριγύρω…
Προφανώς ήταν μοναστήρι της βυζαντινής καστροπολιτείας… του νησιού, που ήταν κτισμένη σε απόκρημνο, ψηλό βράχο σε απόσταση μιάμισης ώρας από εδώ… με τα πόδια.
Εδώ καθαρίσαμε το μονοπάτι απ’ τον Αη-Γιάννη, ως την ερειπωμένη βυζαντινή Χώρα του νησιού, την οποία και επισκεφτήκαμε… Μέσα στα ερείπια σώζεται μια κινστέρνα επιχρισμένη με κουρασάνι…ένα υλικό στεγανοποίησης… εκείνης της εποχής…
Στο μονοπάτι, σε κάποιο σημείο, υπάρχουν πέτρινες κυψέλες, που με τα χρόνια…δεν ήταν πια λειτουργικές…είχαν καταρρεύσει… και τις αποκαταστήσαμε…Το μονοπάτι ήταν θεόκλειστο… και έπεσε πολύ δουλειά!.. Σε κάποιο σημείο ήταν και δύσβατο… και χρειάστηκε να σκαρφαλώσουμε…
Φτάνοντας στον αυχένα για το κάστρο…είδαμε και ένα όμορφο… πέτρινο αλωνάκι… Τριγύρω οι πλαγιές… ήταν γεμάτες με αναβαθμίδες… Η θέα απ το Κάστρο υπέροχη!..
Η επιστροφή στον Αη-Γιάννη, δεν έγινε απ’ τα ίδια…αλλά απ’ τον αυχένα ανηφορίσαμε πιο ψηλά και μπήκαμε σε ένα εντυπωσιακό, δύσβατο, στενό φαράγγι με ψηλές κάθετες όχθες… Στην κοίτη του υπάρχουν τεράστιοι βράχοι, και χρειάστηκε να σκαρφαλώσουμε…Σε περίπτωση κινδύνου… από πειρατές… το φαράγγι αυτό χρησίμευε…ως καταφύγιο…
Όταν φτάσαμε στον Αη-Γιάννη, καθαρίσαμε το μονοπάτι απ’ το μοναστήρι ως το ρέμα και εν συνεχεία πήραμε το μονοπάτι που διέτρεχε τις όχθες ρέματος και κατέληγε στην ομώνυμη, όμορφη αμμουδερή παραλία, με απόκρημνα βράχια στα δεξιά της…όπου υπάρχουν πίστες αναρρίχησης.
Εδώ ξεκουραστήκαμε κολυμπώντας στη ερημική παραλία… Μόνο εμείς ήμασταν…και απολαμβάναμε τη θέα του απόκρημνου βράχου από πάνω μας και της υπέροχης ρεματιάς….
Σε μικρή απόσταση απ’ την παραλία υπήρχε βραχονησίδα… όπου πολλοί…σκαρφάλωναν και έκαναν καταπληκτικές βουτιές!… Κάποιοι… άλλοι σκαρφάλωναν… στα βράχια. Περάσαμε πολύ όμορφα!…
Έλα όμως που σιγά-σιγά ο καιρός χάλασε… Άρχισε να φυσάει…αεράκι που όλο και δυνάμωνε… Και όταν ήλθε το καραβάκι να μας μαζέψει…. ήταν αδύνατον να προσεγγίσει… στην παραλία.
Έτσι αναγκάστηκε να κατεβάσει τη βάρκα και να μας παίρνει πέντε- πέντε… Του «βγήκε» η πίστη… του νεαρού που κωπηλατούσε επί ώρες… μέχρι να μας μαζέψει όλους…
Περιττό να σας πω πως η επιστροφή…ήταν δραματική….Το σκάφος κλυδωνίζονταν… τρελά… και τα κύματα το έδερναν…. αλύπητα… με αποτέλεσμα να γίνουμε όλοι μούσκεμα… ως το κόκκαλο… Και όλες οι «νεράϊδες…» με τα αραχνούφαντα φουστανάκια και παρεό… ήταν να μας κλαίν οι ρέγγες…Τουρτουρίζαμε απ’ το κρύο!… Αφού δεν αρπάξαμε καμιά πνευμονία… πάλι καλά…
Την άλλη μέρα, το φορτηγό μας άφησε… λίγο πιο πάνω από την τεχνητή λίμνη Λιβαδίου, όπου καθαρίσαμε ένα ανηφορικό……μονοπάτι, γεμάτο θυμάρια, αφάνες και γκορτσιές…Και εδώ έπεσε πολύς ιδρώτας!…ιδιαίτερα οι τσάπες…έδωσαν ρέστα…
Το μονοπάτι αυτό μας έβγαλε σ’ ένα ειδυλλιακό οροπέδιο που το οριοθετούσαν… τρία εξωκκλήσια… Τριγύρω σπαρμένα χωράφια με πέτρινα αλωνάκια… Ως εδώ έφτανε χωματόδρομος, βατός σε οχήματα….
Ξεκουραστήκαμε για κάμποση ώρα και στη συνέχεια πήραμε το μακρύ…μονοπάτι που μας έβγαλε στην παραλία Καμινάκια… μετά από δίωρη πεζοπορία στο εσωτερικό του νησιού…
Το μονοπάτι αυτό, περνούσε μέσα από ένα κτήμα περιφραγμένο… Και ενώ μπήκαμε μέσα με ευκολία… για να βγούμε χρειάστηκε να σκαρφαλώσουμε… μια ψηλή σιδερένια πόρτα…Και οι φωτογραφικές μηχανές, στο σημείο αυτό πήραν «φωτιά»..απαθανατίζοντας… τα κατορθώματά μας….
Καθ’ οδόν είδαμε αγελάδες να βόσκουν στα ειδυλλιακά λιβάδια και ένα μεγάλο κοπάδι από πρόβατα… Στο νησί υπάρχουν ακόμα αρκετά κοπάδια, με κατσίκια και πρόβατα…
Την παραλία στα Καμινάκια… τη βρήκα πολύ ανεβασμένη… τουριστικά… Έχει δέντρα… ταβέρνα, μπαράκι και μουσική…
Όταν είχα έλθει εδώ για πρώτη φορά πριν 18 χρόνια… δεν υπήρχε τίποτα απολύτως!…και ήταν προσβάσιμη μόνο με καραβάκι…
Υπήρχε μόνο ένα αρμυρίκι… και όλος ο κόσμος… έτρεχε να κάτσει στον ίσκιο του… Πόσους να χωρέσει….η ρημάδα… η σκιά του…. Κάναμε το μπανάκι μας και επιστροφή…
Τώρα κολυμπήσαμε… φάγαμε…ήπιαμε και καφεδάκι… και αργά το απόγευμα, το σκάφος μας έφερε, πίσω στην κατασκήνωση…Αυτή τη φορά, είχε βαρκάκι… με μηχανή…και έτσι δεν κουράστηκε το παλικάρι…
Την επόμενη μέρα, το φορτηγό μας άφησε προς την μεριά του Αγ. Κωνσταντίνου, όπου καθαρίσαμε ένα μονοπάτι που διέτρεχε… εντυπωσιακούς… απόκρημνους, όλο βράχια λόφους, βαθιές ρεματιές και εγκαταλειμμένους αγρούς… με ερειπωμένες αγροικίες…Το τοπίο εδώ σεληνιακό!…όλο πέτρα και αλλόκοτους πέτρινους σχηματισμούς…Και η βλάστηση…θυμάρια, ασφάκες, ρίγανη και αφάνες…
Το μόνο ευχάριστο… ήταν ότι τις μισές ώρες…εργασίας, βλέπαμε την κάτασπρη…Χώρα να αντανακλά… το φώς του ήλιου…στο στερέωμα… καθώς και το μπανάκι που απολαύσαμε στην ομώνυμη…γραφική παραλία…
Και επειδή «η πολύ δουλειά «τρώει»… τον αφέντη»…εδέησε η πρόεδρός μας…η κ Πόπη….να βάλλει και ένα ρεπό στα εθελοντικά προγράμματα…
Και ω!…τι χαρά… Αύριο δεν δουλεύουμε!…Και θα δούμε την Χώρα, το Κάστρο την Πορταίτισσα το αρχαιολογικό μουσείο και θα βολτάρουμε…με την ησυχία μας… στα δαιδαλώδη σοκάκια της και θα φάμε και θα πιούμε σαν άνθρωποι…Όχι όλο στην «τσίτα»… και στο λάχα-λάχα…
Η ξενάγηση έγινε από την όμορφη…Ξενούλα η οποία είναι και υπεύθυνη στη Ναρκίσσειο δημοτική βιβλιοθήκη της Χώρας.
Την Ξενούλα τη γνώρισα τυχαία, καθώς μπήκα στη βιβλιοθήκη να ρωτήσω κάτι… Και καθώς κουβεντιάζαμε… έπεσε το μάτι μου σ’ ένα βιβλιαράκι της Αθηνάς Ταρσούλη, που ήταν ένα οδοιπορικό στην Αστυπάλαια, που είχε γράψει η συγγραφέας και λαογράφος, στα μέσα του περασμένου αιώνα, που είχε επισκεφτεί το νησί.
Το δανείστηκα και το διάβαζα το βράδυ στη σκηνή…Τι καταπληκτικό βιβλίο!…Η γραφή της εκπληκτική… το ίδιο και τα σκίτσα της με τα οποία διάνθιζε τα κείμενά της…
Έμεινε για λίγο στο νησί, γνώρισε ανθρώπους, είδε τον τρόπο της ζωής των και κατέγραψε ότι είδε και έζησε… Κατέγραψε ήθη και έθιμα και παραδοσιακές φορεσιές, που στα δωδεκάνησα είναι πολύ πλουμιστές και ιδιαίτερες…κεντημένες στο χέρι με κάτι περίπλοκες και σπάνιες βελονιές… Περιέγραψε και ζωγράφισε το παραδοσιακό δωδεκανησιακό σπίτι, και κατέγραψε πολλά παραδοσιακά τραγούδια…Τραγούδια της χαράς, της λύπης..(.μοιρολόγια), της δουλειάς, της ξενιτιάς.
Η ξενάγηση άρχισε απ’ το δημαρχείο και ανηφορίσαμε προς το Κάστρο, προσπερνώντας…μια συστάδα έξι εκκλησιών, στο Καράη, κτισμένες με πελεκητές πέτρες… από τα ερείπια του αρχαίου κάστρου, πάνω στο οποίο, έκτισαν οι άρχοντες βενετσιάνοι Cuirini το δικό τους….αυτό που βλέπουμε σήμερα.
Στην είσοδο του Κάστρου υπάρχει το οικόσημα των αρχόντων, το βενετσιάνικο λιοντάρι και μια στοά, με σταυροθόλια και πέτρινα παγκάκια δεξιά και αριστερά.
Επάνω στο κάστρο ανάμεσα στις σκόρπιες κολώνες, τις πελεκητές πέτρες και τις ερειπωμένες σήμερα τριόροφες κατοικίες είναι κτισμένες δυο όμορφες εκκλησιές…
Η Παναγιά του Κάστρου,η Ευαγγελίστρια, κτισμένη το 1853, πάνω από την τοξωτή είσοδο του και ο Αη-. Γεώργης κτίσμα του 1790.
Ένα πυκνοκτισμένο σύνολο σπιτιών συνέθεταν το μεσαιωνικό κάστρο, των οποίων οι εξωτερικοί τοίχοι αποτελούν και τα τείχη του κάστρου… Στη νότια πλευρά του σώζεται πολεμικός πύργος, γνωστός με το όνομα «Σεράϊ».
Το Κάστρο έπαψε να κατοικείται από το 1956, χρονιά.. που έγινε μεγάλος σεισμός και κατέρρευσαν όλα τα σπίτια του…
Στο Κάστρο ζούσαν περί τις 2.000χιλ άνθρωποι…μέσα στα 4 στρέμματα γης… Και επί ακμής του έφτασαν τις 4.000χιλ.Υπήρχαν στέρνες για ύδρευση και αποχετευτικό σύστημα.
Κατόπιν κατηφορίσαμε στην Πορταίτισσα, το καμάρι… του νησιού, ο πιο λαμπρός ναός… Δίπλα της βρίσκεται το εκκλησιαστικό μουσείο.
Και όπως περπατούσαμε μέσα στα δαιδαλώδη στενορύμια της Χώρας… μια καλή κυρία…γνωστή της Ξενούλας… καταδέχτηκε… να μας βάλει… στο σπιτικό της…ένα τυπικό παραδοσιακό δωδεκανησιακό σπιτικό….για να πάρουμε μια ιδέα…μια εικόνα…απ’ αυτό…
Το δωδεκανησιακό σπίτι διαφέρει κατά πολύ από το κυκλαδίτικο … όσον αφορά το εσωτερικό του, ενώ εξωτερικά είναι ακριβώς…ίδιο. Γι’ αυτό το νησί εμφανισιακά… θυμίζει περισσότερο Κυκλάδες παρά Δωδεκάνησα.
Είναι μονόχωρο… μικρών σχετικά διαστάσεων…λόγω στενότητας του χώρου… περί τα 50-60 τ. μ..με μια ιδιορρυθμία…όσον αφορά, τον χώρο όπου κοιμάται το ζευγάρι και τα παιδιά…
Ο χώρος αυτός βρίσκεται ψηλά… σε ύψος δυο μέτρα απ’ το πάτωμα και ανεβαίνουν σ’ αυτό, πατώντας πάνω σε τρία παγκάκια, το ένα πάνω στο άλλο… Το πρώτο λέγεται «παγκάλι και είναι χαμηλό…με μήκος όσο το κρεβάτι. Το αποπάνω είναι πιο ψηλό και μακρύ, όσο το παγκάλι, λέγεται «μπάγκος»… και είναι αποθηκευτικός χώρος. Και πάνω σ’ αυτό υπάρχει ένα τρίτο μικρότερο, που λέγεται «καναβέσα».
Δίπλα στο χώρο αυτό υπάρχει χώρος όπου κοιμούνται τα παιδιά,.
Κάτω απ’ το κρεβάτι… στον αποκρέβατο… υπάρχει το κελάρι για τα τρόφιμα και η κουζίνα.
Δίπλα απ’ την κρεβατοκάμαρα στον τοίχο υπάρχει η «γκριτζόλα»…Μια περίτεχνη ξύλινη πιατοθήκη, όπου οι νοικοκυρές τοποθετούσαν… τα πιο ακριβά τους πιατικά και γυαλικά.
Το ίδιο περίτεχνη ξύλινη κατασκευή στόλιζε περιμετρικά και την κρεβατοκάμαρα που την διαχώριζε κατά ένα τρόπο.. από τον υπόλοιπο χώρο, δίφυλλη κουρτίνα..ιδιαίτερα πλουμιστή…
Στο σαλόνι υπάρχουν τριγύρω καναπέδες, το τζάκι για την θέρμανση, η τραπεζαρία και στους τοίχους γύρω-γύρω, οικογενειακές φωτογραφίες…από γάμους, βαφτίσια, παιδιών, παππούδων, αδελφών, φίλων ξενιτεμένων…ζωντανών και πεθαμένων….
Η Ξενούλα στην συνέχεια μας έκανε γνωστά τα αποτελέσματα των πρόσφατων ανασκαφών στον αρχαιολογικό χώρο «Κιλίνδρα», στις παρυφές της Χώρας.
Εδώ βρέθηκαν περί τις 3.000 χιλιάδες «ενχυτρισμοί»… Δηλαδή, ταφές νεογέννητων παιδιών, η μωρών…μέσα σε πήλινα αγγεία, σαν στάμνες… που ανάγονται στην γεωμετρική εποχή, 8ος αιώνας π. Χ. Άνοιγαν μια τρύπα… στην «κοιλιά» του αγγείου, έβαζαν το νεογνό μέσα και το έκλειναν ξανά με το ίδιο κομμάτι που αφαιρούσαν…
Εικάζεται πως στο νησί… εκείνη την εποχή, υπήρχε ένα πανελλήνιο…μαιευτικό Κέντρο…όπου έρχονταν γυναίκες από όλο τον τριγύρω γνωστό κόσμο για να γεννήσουν εδώ…η να θάψουν εδώ τα νεογέννητα παιδιά τους… που πέθαναν… Να τα προσφέρουν… στη Θεά Άρτεμη, που λατρεύονταν εδώ, ως Άρτεμις Λοχεία και Άρτεμις Ειλυθιεία… δηλαδή ως θεά που προστατεύει την γέννα και τα νεογνά και να την παρακαλέσουν… να τους δώσει την επόμενη φορά… ένα γερό παιδί….
Επίσης στο νησί λατρεύονταν εκτός από την Αρτέμιδα, ο Απόλλωνας, ο Δίας, η Αθηνά η Αφροδίτη, ο Ασκληπιός και οι χθόνιες θεότητες… Δήμητρα και Περσεφόνη…
Εν συνεχεία επισκεφτήκαμε το αρχαιολογικό μουσείο, στον Πέρα Γιαλό, όπου υπάρχουν εκθέματα… που μαρτυρούν πως το νησί κατοικούνταν από τους προϊστορικούς ακόμα χρόνους….
Είδαμε πήλινα αγγεία, κοσμήματα, χάλκινα και λίθινα εργαλεία, που βρέθηκαν σε θολωτούς μυκηναϊκούς τάφους…. Νομίσματα αργυρά, κλασικής εποχής…. Επιτύμβιες στήλες από τις νεκροπόλεις στον Κάτσαλο και την Κιλίνδρα… Αναθηματικές επιγραφές από ιερά του νησιού που μαρτυρούν για τους θεούς που λατρεύονταν στο νησί… Πήλινα αγγεία γεωμετρικής έως ρωμαϊκής εποχής και ένα μαρμάρινο οικόσημο των Cuerini…
Kαι σύμφωνα με τα λεγόμενα του υπεύθυνου εκεί… αυτά που είδαμε… δεν ήταν τίποτα…μπροστά σ’ αυτά που υπάρχουν στις αποθήκες και περιμένουν να βρεθεί χώρος για να εκτεθούν…
Την επόμενη μέρα, το γερανοφόρο… μας άφησε καταμεσίς… στο Εξω νησί, στη τοποθεσία Μαυροβούνι.
Εδώ υπάρχει η μονή Παναγίας Φλεβαριώτισσας, που γιορτάζει στις 2 Φεβρουαρίου, της Υπαπαντής … και όπου, λαμβάνει χώρα η χειμερινή σύναξη των Αστυπαλιωτών, κάθε χρόνο…
Από εδώ ξεκινήσαμε να καθαρίζουμε ένα μονοπάτι, με κατεύθυνση βορειοδυτικά, που μας έβγαλε στην παραλία Παχιά Άμμος, όμορφη, αμμουδερή, με δέντρα στην μια άκρη της.
Το τοπίο στο εσωτερικό του νησιού, είναι λοφώδες με χαμηλή βλάστηση, κυρίως θυμάρια, αφάνες και φρύγανα και παντού υπάρχουν αναβαθμίδες, όπου παλιότερα καλλιεργούνταν σιτηρά….
Καθ’ οδόν, υπήρχαν σε επίκαιρα σημεία δυο στέρνες τσιμεντένιες, που μάζευαν το νερό της βροχής, για τις ανάγκες των κοπαδιών και των δουλευτάδων της γης…
Και όπως προχωρούσαμε καθαρίζοντας, βγήκαμε σ’ έναν αυχένα και κατηφορίσαμε προς την θάλασσα,
Στα δεξιά μας, πάνω στην ψηλότερη κορφή της περιοχής υπάρχει παρατηρητήριο, απ’ όπου οι τελευταίοι κατακτητές… οι ιταλοί, ήλεγχαν τα θαλάσσια περάσματα.
Και όσο κατεβαίναμε προς τη θάλασσα, τόσο το τοπίο αγρίευε…και το μονοπάτι γίνονταν δύσβατο και επικίνδυνο, καθώς ήταν εκτεθειμένο σε απόκρημνα βράχια.
Η παραλία Παχιά Άμμος, βρίσκεται στο βάθος ενός κλειστού όρμου, και στο σημείο, όπου ένα ορμητικό… κακό.. ποταμάκι συναντάει… τη θάλασσα….Έτσι λέγεται το ρέμα… κακός ποταμός..λόγω του δύσβατου της περιοχής…
Στη σκιά απ’ τις τεράστιες χαρουπιές που υπάρχουν στην παραλία, «σταλούσε» ένα κοπάδι γίδια… φυσικά… η παραλία ήταν γεμάτη κοπριές…γι’ αυτό οι περισσότεροι πήγαν παραδίπλα… και κολύμπησαν στον Πάνορμο…
Την τελευταία μας μέρα στο νησί… την ξοδέψαμε…για να επισκεφτούμε το μέσα νησί…
Εδώ μια ομάδα καθάρισε μια παραλία στον όρμο Βαγί, που ήταν γεμάτη σκουπίδια, που είχε «ξεβράσει»… η θάλασσα… Ένα φορτηγό σκουπίδια….απίστευτο!… Και είμαστε εμείς…. που τα πετάμε στην θάλασσα … και εκείνη… μας τα επιστρέφει… στις παραλίες… όπου πάμε για κολύμπι… και χαλάρωση… Και καλά κάνει…Ότι κάνεις… θα σου κάνουν… Είναι νόμος της Φύσης!…Δεν ακυρώνεται με τίποτα… ούτε εξαιρείται κανένας…
Οι άλλες ομάδες καθαρίσαμε δυο μονοπάτια… στην ίδια περιοχή. Και στην διαδρομή μας αυτή συναντήσαμε… μια ακόμα ερειπωμένη τρίκλιτη, βυζαντινή βασιλική, επ’ ονόματι Άγιος Ιωάννης…
Σημειωτέον ότι το νησί βρίθει…από εκκλησιές και εξωκκλήσια…. λένε ότι είναι περί τα 360… όσες και οι μέρες του χρόνου….με δημοφιλέστερο άγιο, τον Αη-Γιάννη… Βέβαια δικαιολογείται η συχνότητα αυτή… αφού έχουμε δυο Αη-Γιάννηδες στη θρησκεία μας… Τον Αη-Γιάννη τον Θεολόγο και τον Αη-Γιάννη τον Πρόδρομο.
Στη συνέχεια, με αγροτικά…διασχίσαμε μεγάλο μέρος απ’ το Μέσα νησί και καταλήξαμε στον θεόκλειστο… όρμο που περισσότερο θυμίζει λιμνοθάλασσα…. και στον οικισμό Έξω Βαθύ.
Εδώ σε στρατηγική… θέση υπάρχουν ερείπια αμυντικού πύργου και στους βράχους τριγύρω του βρέθηκαν «βραχογραφίες» που ανάγονται στην τέταρτη χιλιετία π. Χ.
Εκείνη την ώρα… σχολούσαν και οι αρχαιολόγοι που μελετούνε την περιοχή με επικεφαλής τον κ. Βλαχόπουλο, καθηγητή στο πανεπιστήμιο Ιωαννίνων που μας είπανε πως ακόμα δεν έχουν αποφανθεί…περί της σκοπιμότητας και του συμβολισμού… των εν λόγω σημάτων… Εικάζεται πως εξυπηρετούσαν την ναυσιπλοϊα… η στρατιωτικούς σκοπούς…η άλλους σκοπούς…που δεν πάει ο νους μας….
Μπορεί να είναι αποκυήματα της καλλιτεχνικής φύσης… κανενός στρατιωτικού, που υπηρετούσε… στον πύργο και στις ώρες της σχόλης… αρέσκονταν…να σκαλίζει στους βράχους…καραβάκια που έβλεπε να περνοδιαβαίνουν πέρα- δώθε στην περιοχή, ανθρωπάκια… και ότι η φαντασία του γεννούσε…
Στην συνέχεια ο Νείλος μας ξενάγησε στην περιοχή και είδαμε κάποια σχήματα… Τα σύμβολα που είδαμε ήταν ένας άνθρωπος…σε σχήμα σταυρού… μια σπείρα… όπως είναι ο σπειροειδής γαλαξίας… που μέσα σ’ αυτόν βρίσκεται και ο πλανήτης μας…η Γη…, καράβια… κ. α
Μετά την ξενάγηση πήγαμε στη μοναδική ταβέρνα της περιοχής για ψαράκι και χταποδάκι…
Έλειπε η ταβερνιάρισσα, σε ταξίδι στη Ρόδο… και «κρατούσε»… την ταβέρνα η μάνα της η κ. Φωτεινή… με τον άνδρα της… Προσπαθούσαν οι κακομοίρηδες να μας εξυπηρετήσουν… Αλλά τι να σου κάνουν γέροι άνθρωποι!…Τα περισσότερα τα κάναμε μόνοι μας… Παίρναμε μόνοι μας τα ποτά και τα φαγιά…Είχε τρελαθεί η παντέρμη… και όλο τα ’βαζε… με τον άνδρα της, που δεν ξεκουνούσε… να τη βοηθήσει!…Εκείνος είχε επιλέξει…να κρατάει το ταμείο… την εύκολη δουλειά…
Το απόγευμα επιστρέψαμε στη βάση μας στο Μαρμάρι, όπου κολυμπήσαμε.
Και το βράδυ παραβρεθήκαμε σε δείπνο, που ετοιμάστηκε προς τιμή μας… και χάρη μας… εκ μέρους του δημάρχου, που έλαβε χώρα στο δημοτικό σχολείο στον Πέρα Γιαλό.
Στη σύντομη τελετή, ο δήμαρχος μας ευχαρίστησε για τις υπηρεσίες μας στο νησί… και μας απένειμε τιμητικά διπλώματα… εις ανάμνηση της επισκέψεώς μας…
Ακολούθησε το «μάθημα» λάτιν χορών… από τους φίλους μας κουβανούς χορευτές, το οποίο στη συνέχεια μετεξελίχτηκε σε νησιώτικο παραδοσιακό γλέντι, όπου χόρεψε όλος ο κόσμος..
Ο δήμαρχος με την συνοδεία του… έφυγαν νωρίς… πριν το γλέντι… γιατί το νησί πενθούσε…το θάνατο του πρώην δημάρχου…Τι ατυχία!…
Βέβαια το γλέντι συνεχίστηκε μετέπειτα και στην κατασκήνωση… στην ταβέρνα, όπου τραγουδήσαμε και χορέψαμε με το «τριο μπελ-κάντο»… Τους τρείς εξαιρετικούς ντόπιους νέους μουσικούς, που είχαν την καλοσύνη…να μας διασκεδάσουν αυτήν την τελευταία νύχτα μας στο εκπληκτικό νησί τους…Το ρεπερτόριό τους πλούσιο και μαγευτικό… Και οι χορευτές έδωσαν… τον καλύτερο εαυτό τους!…
Και το πρωί….σχεδόν άυπνοι οι περισσότεροι… ξεστήσαμε σκηνές, μαζέψαμε τα τσιμπράγκαλά μας….και με πόνο ψυχής… πήραμε το πλοίο της επιστροφής…
Και του χρόνου…να’ χουμε υγεία….και να ξαναβρεθούμε στο επόμενο εθελοντικό πρόγραμμα του συλλόγου μας…Αμήν….
