στην Ανάφη με τον ΕΠΟΣ Φυλής

…στην Ανάφη με τον ΕΠΟΣ Φυλής

κείμενο: ΜΑΝΟΣ ΧΑΛΑΡΗΣ

Η απόφαση

Eίχα προγραμματίσει τις καλοκαιρινές διακοπές μου για την Ανάφη, τόπος καταγωγής μου. Για πολλούς το όνομα Ανάφη είναι άγνωστο, λίγοι γνωρίζουν ότι πρόκειται για ένα μικρό, ορεινό νησί, με περίσσιες φυσικές ομορφιές, στην άγονη γραμμή των Κυκλάδων, ανατολικά της πασίγνωστης Σαντορίνης. Λίγο πριν τις διακοπές μου, έμαθα ότι κάποιος ορειβατικός σύλλογος, διοργανώνει εκδρομή στην Ανάφη, που συνδύαζε τη ψυχαγωγία με την εθελοντική εργασία για “καθαρισμό μονοπατιών” του νησιού. Με ενθουσίασε και με συγκίνησε το γεγονός ότι κάποιοι που δεν είχαν σχέση με το νησί, πρόθυμα διέθεταν χρόνο και εργασία για τους κατοίκους του απομακρυσμένου νησιού. Χωρίς δεύτερη σκέψη άλλαξα τον προγραμματισμό των διακοπών μου, ώστε να ξεκινήσουν μια βδομάδα νωρίτερα, μαζί με την ομάδα του ΕΠΟΣ Φυλής.

Το ταξίδι

Το καράβι αναχώρησε από το λιμάνι του Πειραιά, στις 12 τα μεσάνυχτα και όταν έφτασε στο λιμάνι της Σαντορίνης για σύντομη στάση, είχε ξημερώσει για τα καλά. Σε μισή ώρα μετά την Σαντορίνη, φάνηκε στο βάθος του ορίζοντα ο ορεινός όγκος της Ανάφης, με τον βράχο του Μοναστηριού να διακρίνεται καθαρά στο νοτιοανατολικό τμήμα του νησιού, ένας βράχος που θεωρείται ο δεύτερος ψηλότερος μονόλιθος της Μεσογείου μετά το Γιβραλτάρ.

Η άφιξη

Το καράβι έδεσε στον μώλο του λιμανιού της Ανάφης, η ομάδα αποβιβάστηκε και μαζί κάποιοι λιγοστοί τουρίστες, μιας και ήταν αρχή Ιουλίου και η τουριστική περίοδος ήταν ακόμα στην αρχή της. Στο λιμάνι περίμεναν για την ομάδα το μοναδικό κοινοτικό λεωφορείο του νησιού και κάποια ιδιωτικά μικρά βανάκια, που την μετέφεραν στο σχολείο του νησιού. Εκεί θα έμεναν οι περισσότεροι, ενώ κάποιοι λίγοι σε δωμάτια. Το σχολείο είχε προετοιμαστεί κατάλληλα από τις αρχές του νησιού, ώστε να παρέχει τα “απαραίτητα” για την σχετικά “σπαρτιάτικη” διαβίωση. Η ομάδα σκορπίστηκε στους ορόφους του σχολείου και τακτοποίησε τα πράγματά της. Στρώματα απλώθηκαν, υπνόσακοι ανοίχτηκαν, ακόμα και κάποιες σκηνές στήθηκαν μέσα στις αίθουσες του σχολείου. Η ώρα είχε φτάσει μεσημέρι πια, και η Πόπη μας είπε ότι για την υπόλοιπη ημέρα ήμασταν “ελεύθεροι υπηρεσίας”, δίνοντας ραντεβού την επόμενη το πρωί στις 7 για να ξεκινήσει ο καθαρισμός μονοπατιών.

Η πρώτη ημέρα

Την επόμενη το πρωί, χωριστήκαμε σε 5 ομάδες εργασίας, από την ομάδα Α έως την ομάδα Ε, με περίπου 12 άτομα σε καθεμία και ένα αρχηγό. Τα εργαλεία εργασίας, (τσάπες, τσουγκράνες, ψαλίδες, φτυάρια) φερμένα από τον ΕΠΟΣ Φυλής, ισοκατανεμήθηκαν σε όλες τις ομάδες. Επιβιβαστήκαμε στο κοινοτικό λεωφορείο και σε άλλα ιδιωτικά μεταφορικά μέσα που παρείχαν οι κάτοικοι του νησιού, ακόμα και στην καρότσα σε αγροτικά ημιφορτηγάκια και ξεκινήσαμε για το πρώτο μονοπάτι. Το σημείο εκκίνησης ήταν κάτω από το “Καστέλι”, έτσι ονομάζεται το σημείο όπου υπήρχε η αρχαία Ανάφη και σήμερα σώζονται μόνο μερικά ερείπια από τα αρχαία κτίσματα. Το μονοπάτι ξεκίναγε από την εκκλησιά “Παναγιά του Ντοκάρη” και κατέληγε σε μια λαγκαδιά που ονομάζεται “Κάλιστας”. Οι ομάδες μοιράστηκαν κατά μήκος του μονοπατιού ανά 200 μέτρα περίπου, και όταν κάποια ομάδα τελείωνε το τμήμα της, προωθείτο μπροστά από τις υπόλοιπες ομάδες και ξεκινούσε νέο τμήμα 200 μέτρων. Η εργασία ήταν καλά οργανωμένη και με την καθοδήγηση των αρχηγών γίνονταν γρήγορα και σχετικά εύκολα. Ο λαμπρός ήλιος, το δροσερό, κυκλαδίτικο αεράκι, η μυρωδιά από θυμάρια μας γέμιζαν κέφι, κουράγιο και δύναμη. Το μεσημέρι οι ομάδες έφτασαν στον Κάλιστα. Εκεί υπήρχε μια “κατοικιά”, έτσι ονομάζουν στην Ανάφη τις αγροτικές κατοικίες, που οι παλιοί τις χρησιμοποιούσαν ως χώρο διαμονής τους για την περίοδο των αγροτικών εργασιών. Ο ιδιοκτήτης της, ο κυρ Παναγιώτης, υποδέχτηκε με χαρά τις ομάδες προσφέροντας σε κάθε μέλος, από μία ντομάτα και ένα βερίκοκο, όλα παραγωγής του. Αν σκεφτεί κανείς ότι η παραγωγή κηπευτικών στα νησιά αυτά είναι εξαιρετικά πενιχρή, καταλαβαίνετε ότι επρόκειτο για μια ιδιαίτερα γενναιόδωρη χειρονομία. Πολλοί από τις ομάδες κατευθύνθηκαν προς τη κοντινή παραλία Κατελιμάτσα, όπου σώζονται λιγοστά ερείπια από το αρχαίο λιμάνι της αρχαίας Ανάφης. Μετά από ένα λυτρωτικό μπάνιο στην καταγάλανη θάλασσα με την απάτητη αμμουδιά, επιστρέψαμε στη Χώρα.

Οι υπόλοιπες ημέρες

Το πρόγραμμα των υπολοίπων ημερών κύλησε περίπου όπως εκείνο της πρώτης μέρας. Από τα πιο αξιομνημόνευτα περιστατικά ήταν ο απογευματινός περίπατος στη περιοχή “Λύτρα”, όπου ο Νείλος, ο υπαρχηγός, μας έμαθε ότι εκεί βρίσκονται ερείπια από αρχαία τείχη και ήταν σημείο όπου υπήρχε στην αρχαιότητα ψηλός πύργος για να ανάβουν τις φρυκτωρίες ώστε να επικοινωνεί η αρχαία Ανάφη με την αρχαία Θήρα. Ένα ακόμα ήταν η βραδινή πορεία, που ξεκίνησε στις 8 το βράδυ από τη Χώρα προς τη ψηλότερη κορυφή του νησιού. Στα δυτικά του νησιού, απολαύσαμε ένα ηλιοβασίλεμα με φανταστικά πορφυροκόκκινα χρώματα, με μια πεντακάθαρη ατμόσφαιρα που διακρίνονταν οι σκοτεινοί όγκοι της Σαντορίνης και της Ίου και στο βάθος, της Σίκινου, της Φολέγανδρου, ακόμα και των βουνών της Αντιπάρου. Μετά από 2 ώρες πορείας, γύρω στις 10 το βράδυ καταλήξαμε στο σπίτι ενός κατοίκου του νησιού, του κ. Λουδάρου, που το είχε ευγενικά παραχωρήσει στον ΕΠΟΣ Φυλής. Το σπίτι βρίσκονταν ψηλά, σε μια ερημική λαγκαδιά, με απόλυτη ησυχία χωρίς ηλεκτρικό, μακριά από τα φώτα του χωριού. Στη βεράντα του σπιτιού είχε προγραμματιστεί μια έκπληξη για όλα τα μέλη, που δικαιολόγησε γιατί υπάρχει το Π στα αρχικά του συλλόγου. Δύο κείμενα για την ιστορία της Ανάφης, ένα για τους αναφαίους μαστόρους και ένα δεύτερο για την Ανάφη ως τόπο εξορίας, αναγνώσθηκαν από δυο κοπέλες, που στάθηκαν η μία απέναντι από την άλλη. Μια παράγραφο η πρώτη, μια παράγραφο η δεύτερη. Η ανάγνωση των κειμένων έγινε, υπό το φως κεριών, με τη συνοδεία κιθάρας που υπήρχε στην ομάδα. Στη σιγαλιά της ασέληνης νύχτας, κάτω από ένα ουρανό γεμάτο αστέρια, με τον γαλαξία να ασπροφέγγει, η ανάγνωση των κειμένων από τη γλυκιά φωνή των δυο κυριών, το φως των κεριών και η μελωδική συνοδεία της κιθάρας, καθήλωσαν 70 περίπου άτομα για σχεδόν μισή ώρα. Στη συνέχεια η παρέα το έριξε στο τραγούδι με την κιθάρα για συνοδεία, για μια ακόμα ώρα περίπου. Φανταστική εμπειρία, που όλοι θυμόμαστε με νοσταλγία. Η επιστροφή έγινε με φακούς κεφαλής και τελικά φτάσαμε στη Χώρα γύρω στα μεσάνυχτα. Και μόνο για αυτό το βράδυ, άξιζε η όλη εμπειρία της Ανάφης. Εύγε στον ΕΠΟΣ Φυλής που δικαίωσε και με το παραπάνω το «Π» του (για Πολιτιστικός). Μια άλλη ημέρα, είχε προγραμματιστεί εκκαθάριση μονοπατιού προς “Λιβόσκοπο”, μια ερημική παραλία, στο βόρειο μέρος του νησιού, με γαλαζοπράσινα νερά, όπως αυτά που βλέπουμε στις φωτογραφίες των τροπικών νησιών. Χρειάστηκαν δύο ημέρες εργασίας για να φτάσουμε. Εκεί συναντήσαμε τον κ. Μανώλη, όπου έχει το σπίτι του, μένει μεγάλο μέρος του χρόνου και χρησιμοποιεί το μονοπάτι για να πηγαινοέρχεται στη Χώρα. Δίπλα στο λιτό σπίτι υπήρχε αλώνι, και μάλιστα σε λειτουργία. Επειδή μάλιστα ήταν εποχή αλωνίσματος, είδαμε αλώνισμα από τα δυο γαϊδουράκια του κ. Μανώλη. Εικόνες άλλης εποχής, που σπάνια μπορείς να απολαύσεις. Οι διοργανωτές μας είχαν ετοιμάσει και νέα έκπληξη, μακαρονάδα με σάλτσα, που μαγειρεύτηκε στο φούρνο με ξύλα του κ. Μανώλη. Η Ιωάννα από την Κίμωλο, με εμπειρία στο μαγείρεμα με ξύλα, ανέλαβε να βράσει τα 15 πακέτα μακαρόνια. 5 φορές μπήκε η κατσαρόλα στο φούρνο. Ετοιμάστηκε η σάλτσα και η χωριάτικη σαλάτα που είχε και ξερικά ντοματάκια από τον κ. Μανώλη Απίστευτη νοστιμιά! Μετά το φαγητό, ακολούθησε μουσική από την “τσαμπούνα” (τοπικό πνευστό μουσικό όργανο) του κ. Μανώλη και χορός. Ύστερα από σύντομη ανάπαυλα, αρκετοί κατέβηκαν μικρή, απότομη κατηφόρα προς την απομονωμένη παραλία για ένα αναζωογονητικό μπάνιο στα κρυστάλλινα νερά. Επιστρέψαμε αργά το απόγευμα στη Χώρα γεμάτοι από αξέχαστες εικόνες, εμπειρίες και ευγνωμοσύνη στους διοργανωτές. Την προτελευταία ημέρα είχε προγραμματιστεί επίσκεψη στο Βράχο του Μοναστηριού, με τα δύο μοναστήρια, το Κάτω και το Πάνω, με την εκκλησία της Παναγίας της Καλαμιώτισσας. Γευματίσαμε πρώτα, έξω από το Κάτω Μοναστήρι, δίπλα στα ερείπια του αρχαίου ναού του Απόλλωνα του Αιγλήτη, φάβα, γιουβέτσι και σαλάτα, που μαγειρεύτηκαν στο τοπικό μαγειρειό και θεωρήθηκαν ως αμβροσία από τα μέλη της ομάδας. Για επιδόρπιο η Μαρία ετοίμασε τον περίφημο χαλβά της, που έγινε ανάρπαστος… Μετά το φαγητό και μικρή ξεκούραση άρχισε η προαιρετική ανάβαση προς το Πάνω Μοναστήρι, διάρκειας περίπου 1 ώρας και 15 λεπτών. Όσοι δεν ανέβηκαν, διανυκτέρευσαν στα φιλόξενα κτίρια του Κάτω Μοναστηριού. Φτάνοντας στο Πάνω Μοναστήρι, στο ύψος των 463 μέτρων, η θέα κόβει την ανάσα. Οι απόκρημνοι βράχοι και το ξερό τοπίο που περιβάλλεται γύρω γύρω από την θάλασσα προσφέρει μια θέα μοναδική, με τα βουνά της Ανάφης να δεσπόζουν και στο βάθος, προς τα δυτικά να διακρίνεται ο όγκος της Σαντορίνης. Ο Νείλος είχε προετοιμάσει μια ακόμα ψυχαγωγία, με προβολή βίντεο σχετικά με πρόσφατα γεγονότα του νησιού. Η διανυκτέρευση έγινε στους χώρους γύρω από την εκκλησία, και κάποιοι που δεν είχαν μαζί τους κατάλληλο εξοπλισμό, κοιμήθηκαν μέσα σε αυτή. Την αυγή, γύρω τις 05:30 οι περισσότεροι ξύπνησαν για να απολαύσουν την ανατολή. Τα χρώματα μοναδικά, ο καιρός τέλειος και ο ήλιος ξεπρόβαλε πυρέρυθρος πάνω από τα βουνά της Αστυπάλαιας. Σίγουρα έχουν δίκιο όσοι υποστηρίζουν ότι η ανατολή είναι η ωραιότερη στιγμή της ημέρας. Μετά την ανατολή ξεκινήσαμε την κατάβαση και φτάσαμε στο Κάτω Μοναστήρι όπου συναντήσαμε τα υπόλοιπα μέλη της ομάδας. Στις 08:00 ξεκίνησε πορεία στα ανατολικά του νησιού και επισκεφτήκαμε το εκκλησάκι του Αγ. Αντωνίου, 13ου αιώνα, από τα παλαιότερα των Κυκλάδων, σε μια καλά κρυμμένη πλαγιά. Τελειώσαμε την πορεία βαδίζοντας πάνω στην “Ιερά Οδό”, που ένωνε την αρχαία Ανάφη με τον αρχαίο ναό του Απόλλωνα και ακόμα σήμερα σώζονται ευδιάκριτα τμήματά της.

Η υπόσχεση

Το βράδυ της προτελευταίας ημέρας οι κάτοικοι του νησιού είχαν προγραμματίσει τραπέζι προς τιμή της ομάδας εθελοντών του ΕΠΟΣ Φυλής με χορό και τραγούδια. Η ζεστή φιλοξενία, η έκδηλη ευγνωμοσύνη τους, τα πεντανόστιμα, σπιτικά φαγητά που είχαν μαγειρέψει οι νοικοκυρές του νησιού, το κέφι και χαμόγελο όλων δημιούργησε μια ακόμα αξέχαστη βραδιά που κατέληξε σε χορό και τραγούδι με τη συνοδεία της τσαμπούνας. Τελευταία βραδιά ο ΕΠΟΣ Φυλής με τη σειρά του, είχε διοργανώσει θεατρική βραδιά, με καλεσμένους τους κατοίκους του νησιού. Πριν το έργο, ο δήμαρχος απένειμε αναμνηστικά διπλώματα σε όλους τους εθελοντές για την ευγενική συνεισφορά τους στο νησί. Την ημέρα της αναχώρησης, το μεσημέρι, η ομάδα κατέβηκε στο λιμάνι να πάρει το καράβι της επιστροφής. Μαζί τους, πολλοί κάτοικοι του νησιού, για να αποχαιρετήσουν την ομάδα. Το καράβι, ήρθε και πήρε μαζί του την ομάδα, αφήνοντας πίσω αναμνήσεις από αξέχαστες στιγμές και εμπειρίες, δίνοντας όλοι την υπόσχεση ότι του χρόνου θα βρεθούμε ξανά μαζί σε κάποιο άλλο νησί, για τον καθαρισμό των μονοπατιών του και καινούργιες αναμνήσεις.

MANOS ΧΑΛΑΡΗΣ