ΠΕΡΑΝ ΤΗΣ ΜΑΥΡΗΣ ΘΑΛΑΣΣΑΣ…
Ε Ρ Ζ Ε Ρ Ο Υ Μ
Το Ερζερούμ, τον πρώτο σταθμό της περιήγησης μας στον Ανατολικό Πόντο, δεν το είχα ακούσει ποτέ πριν. Αυτές οι μακρινές επικράτειες της ελληνορωμαικής και βυζαντινής αυτοκρατορίας είναι για κάποιο λόγο σβησμένες από τα βιβλία της Δημόσιας Εκπαίδευσης. Βέβαια, η κατάληξη rum πιο πολύ στα λατινικά με παρέπεμπε παρά στα τούρκικα, αλλά δεν έδωσα και πολλή σημασία.
Από την προσγείωση μας στο Ερζερούμ, το πρώτο που ανακαλώ είναι μια πόλη φάντασμα πεταμένη πάνω σε μια άδεια γη. Α! και το χρώμα ένα κίτρινο-βρώμικο- μουντό. Από κοντά άραγε τι μορφή να είχε αυτή η πόλη?
Παρέα με τη Γεωργία, την Ανδρομάχη, τη Μίλκα τη Λένα και τον Ηλία βγήκαμε στο δρόμο, το απόγευμα της ίδιας μέρας, για να το ανακαλύψουμε.
Η Λένα μας έκανε ένα μίνι-μάθημα ιστορίας εξηγώντας μας ότι το Ερζέν-ερ –ρούμ είναι η Πόλη των Ρωμιών. Παλιά λέγονταν και Θεοδοσιόπολη. Το Νάτο την ονόμαζε ‘ the rock’ πρόσθεσε ο Ηλίας.
Όμως ευχές του κάθε ταξιδιώτη είναι οι απρόσμενες εικόνες ,και από αυτές μας χάρισε πολλές το Ερζερούμ ! Ο ξεφλουδισμένος σοβάς, το ξεχαρβαλωμένο παράθυρο παρέα με το καινούργιο αυτοκίνητο, παρκαρισμένο ακριβώς από κάτω. Πιο πέρα, απλωμένες οι κουρασμένες πετσέτες του barber shop αλλά δίπλα η φανταχτερή βιτρίνα με τους χρυσούς καναπέδες. Ανέμελη φτώχια? Δυό πραγματικότητες ? Δε ξέρω να πω.
Εκεί όμως που το Ερζερούμ εξοστράκισε το κίνημα του σουρεαλισμού σε απλή ευρωπαική ονείρωξη, είναι όταν είδα τον αστραφτερό, κρυστάλλινο, πραγματικά πεποικιλμένο, πολυέλαιο να κοσμεί την οροφή συνοικιακού σουβλατζίδικου προσδίδοντας ξεχωριστή μεγαλοπρέπεια στη λίγδα του ντονέρ.
Αυτό το εκπληκτικό παράδοξο της άλλης χώρας, της άλλης συνήθειας, δε σταμάτησε εδώ. Κατά τις 4 μετά τα μεσάνυχτα, οι περισσότεροι από μας ξύπνησαν ακούγοντας τη φωνή του ιμάμη να μας καλεί στο δρόμο του Αλλάχ! Σε μια χώρα όπου ο χότζας εποπτεύει ακόμα και το ασυνείδητο δε μπορεί παρά και τα κυριότερα αξιοθέατα να είναι θρησκευτικά.
Έτσι την επόμενη μέρα, επισκεφτήκαμε τζαμιά και μεντρεσέδες ( σχολεία-ιερατικές σχολές ) γνωρίσαμε επίσης τη σελτζούκικη αρχιτεκτονική. Κάποιες ενδιαφέρουσες πληροφορίες μας έδωσε ο χότζας για την ακουστική του Ουλού τζαμί, κάποιοι πυλώνες , μας είπε, προεξέχουν ώστε να δημιουργείται αντήχηση.
Στο κάστρο του Ερζερούμ , οι σωροί από τις μεταλλικές μπάλες των κανονιών αποκαλύπτουν ότι στην περιοχή είχε πέσει πολύ ξύλο, πόλεμοι-σφαγές-διεκδικήσεις. Βαριά η ιστορία αυτού του τόπου, όπως και η ατμόσφαιρα του !
Σήμερα το Ερζερούμ εκσυγχρονίζεται με mall, πανεπιστήμιο, χιονοδρομικό κέντρο. Αλλά ο τρόπος που κάποιοι κάτοικοι αντιλαμβάνονται όλον αυτόν τον εκσυγχρονισμό, αποτυπώθηκε στις κινήσεις μιας γιαγιάς , η οποία μαζί με τον εγγονό της άπλωναν τα πλυμένα μαλλιά προβάτων πάνω στα κάγκελα ενός γηπέδου τέννις. Οι ανάγκες της καθημερινής ζωής μεταχειρίστηκαν με τρόπο θαυμαστό την ύλη. Άλλωστε ποιος πάει για τέννις , όταν δεν έχει που να απλώσει ?
Π Η Γ Ε Σ Κ Α Ρ Α Σ Ο Υ
Λένε ότι οι δυσκολίες δένουν τους ανθρώπους. Όντως, ο απογευματινός μας περίπατος προς αναζήτηση των πηγών του Καράσου ( παραπόταμου του Ευφράτη ) ήταν αυτός που μας έφερε πιο κοντά και γνωριστήκαμε καλύτερα σαν ομάδα.
Η 2η μέρα δε μπορούσε να περιοριστεί μόνο σε ξενάγηση και χαζολόγημα του Ερζερούμ, αφού, όπως λέει και η Πόπη, δεν είμαστε το « Ginis tours » αλλά ορειβατικός σύλλογος . Έτσι το πρόγραμμα είχε πορεία!
Στις 3.30 το μεσημέρι λοιπόν, ξεκινήσαμε την ανάβαση. Η ζέστη αφόρητη, ο ρυθμός κατσικιού που ο 25χρόνος οδηγός βουνού-βοσκός έδωσε στην πορεία , έκανε την καρδιά να χτυπάει τρελά. Αυτός δεν ήταν περίπατος , ο γολγοθάς πριν την σταύρωση ήταν!
Αργότερα, μέσα στο πούλμαν, τα λογοπαίγνια και τα ανέκδοτα με τον όρο « απογευματινός περίπατος » έδιναν και έπαιρναν.
Α Ν Ι
Η βορειοανατολική πλευρά της Τουρκίας την οποία διασχίσαμε την 3η μέρα, είναι γεμάτη υψίπεδα και μάλλον αραιοκατοικημένη. Όμως, τα πολλά χιλιόμετρα πουλμανάδας, στο τέλος κόρεσαν τον όποιο θαυμασμό τρέφαμε αρχικά για τους νομάδες κτηνοτρόφους και την απεραντοσύνη της στέπας. Ώσπου φτάνουμε στο Ανί !
Η γεωφυσική του θέση εκπληκτική ! Η γη έχει ανοίξει στα δύο, χωρίζοντας με φυσικό τρόπο την Τουρκία από την Αρμενία. Μέσα σ’ αυτό τοκομμάτιασμα περνάει ο ποταμός Αρπατσάι, παραπόταμος του Αράς , ο οποίος χύνεται στην Κασπία θάλασσα, και αποτελεί τη συνοριακή γραμμή Τουρκίας-Αρμενίας.
Ο δρόμος του μεταξιού περνούσε κάποτε από εδώ ! Πλούσιοι αρμένιοι ζούσαν οχυρωμένοι μες στα διπλά τείχη του Ανί, χτίζοντας επαύλεις και ναούς. Ο πιο καλά διατηρημένος σήμερα είναι ο καθεδρικός της Θεοτόκου με τον φαγωμένο τρούλο. Στην έρημη πια πόλη του Ανί , η μεσαιωνική αρμένικη αρχιτεκτονική θριαμβεύει ! Βέβαια η λέξη « Αρμενία »καθώςκαι τα παράγωγα της, αποφεύγονται συστηματικά στις τούρκικες ταμπέλες. Οι ξεναγοί προτιμούν το Σελτζούκος από το Αρμένιος. Ο.Κ και οι σελτζούκοι πέρασαν από εδώ καθώς και οι μογγόλοι. Όμως το Ανί ,ήταν πρώτα περσικό, και έπειτα για πολλά χρόνια αρμένικο.
Εκτός των τειχών, μια μογγόλα γιαγιά κυνηγούσε μια χήνα, η οποία έκανε κόλπα και δεν ήθελε να μαζευτεί στο σπίτι. Μπροστά η χήνα, πίσω η γιαγιά και παραπίσω εγώ. Όταν τη ρώτησα την καταγωγή της, απάντησε : turkish ! Σ’ εκείνη την αυλή ,μαζί με τον Γιάννη και την Άσπα βγάζαμε φωτογραφίες. Σε λίγο, μαζεύτηκαν κι άλλες γυναίκες ντόπιες. Η μία μας έδειξε το νεογέννητο μωρό της, οι άλλες τις πιπίλες που είχαν φτιάξει γύρω από τα κεφαλομάντηλα. Κάποια μου είπε πως έμοιαζα πολύ με μια γνωστή τους. Λες ? σκέφτηκα… Άμα γυρίσω στην Αθήνα, θα καλοπιάσω τη μάνα μου να μου πει όλη την αλήθεια !
Σουρούπωνε, οι χήνες, οι κότες, τα γελάδια είχαν μαζευτεί. Τελευταία εικόνα, η σκόνη που άφησε πίσω του το πούλμαν βγαίνοντας από το Ανί. Α ! και ο Αντρέας που είχε ξεχαστεί στο καφενείο, συνομιλώντας με τους ντόπιους, και τον μαζέψαμε καθ’οδόν.
Κατερίνα Παπούλια.
