ΤΗΝΟΣ ΜΥΘΟΛΟΓΙΚΑ ΚΑΙ ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ

 

<<Τ?νος, ν?σος Κυκλάς, ?πό ο?κιστο? Τήνου.

?κλήθη καί ?δρόεσσα διά τό κατάρρυτον ε?ναι, καί ?φιο?σσα>>

 

Μέ τήν πληροφορία α?τή το? λεξικογράφου Στεφάνου Βυζαντίου το? 5ου-6ου α??νος μ.Χ., μαθαίνουμε ?τι ? Τ?νος πού ?νομάσθη ?τσι ?πό τόν πρ?το ?μώνυμο ο?κιστή, ?λέγετο καί ?δρο?σσα, ?ξ α?τίας τ?ν ?φθόνων νερ?ν πού ?ρδευαν τά πυκνά ?ρχαία δάση πού ?π?ρχαν, ?λλά καί ?φιο?σσα ?ξ α?τίας τ?ν πολλ?ν ?φεων καί συγκεκριμένα ?χιδν?ν.

?πό α?τά τά ?ρπετά καί τούς σκορπιούς πού ?π?ρχαν, ?πάλλαξε τούς κατοίκους κάποτε ? προστάτης τ?ς νήσου Ποσειδ?ν.

Τό νησί παρουσιάζει καί ?ρκετά σπήλαια, μεταξύ τ?ν ?ποίων τ?ς Γαστρι?ς, α?τό τ?ς νήσου Πλανούδι καί ? μακρά φυσική σήραγγα τ?ς δυτικ?ς πλευρ?ς το? ?ρους Τσικνιάς, πού ?ποτελε? καί τό ?ψηλότερο τ?ς νήσου (713μ.). Α?τή ? σήραγγα, πού καταλήγει ε?ς τήν θάλασσα, ε?ναι πού ταυτίζεται μέ τό περίφημο <<?ντρον το? Α?όλου>> καί ε?ναι ?κριβ?ς τό σημε?ο ?που καταιγίζονται σφοδρότατοι βόρειοι ?νεμοι, πολύ ?πικίνδυνοι γιά τούς ναυτιλλομένους καί ?σως γι’ α?τό κατά τούς ?ρχαίους χρόνους ε?χαν πλάσσει τόν μύθο ?τι ?κε? ε?χε τήν κατοικία του ? Α?ολος. Ο? Τήνιοι, ε?ναι κομμάτι το? λεγομένου Κυκλαδικο? πολιτισμο?.

 ? ?ρχαιολογικός ?ρος Κυκλαδικός πολιτισμός ?πινοήθη ?πό το? ?λληνος ?ρχαιολόγου Χρ. Τσούντα, ?φ’ ?νός γιά νά δηλώσει τόν ?ναπτυχθέντα πανάρχαιο πολιτισμό τ?ν νήσων τ?ν Κυκλάδων καί ?φ’ ?τέρου γιά νά διακρίνει α?τόν ?πό τούς ?λλους δυό κλάδους το? Α?γαίου πολιτισμο?, τόν Μινωικό καί τόν Μυκηναικό.

Ε?κόνα α?το? το? πολιτισμο?, δίνουν τά πάμπολλα ε?ρήματα τ?ν ?νασκαφ?ν, ?λλά καί τ?ν τυχαίων ?ποκαλύψεων, ε?ς τήν Τ?νο, ?λλά καί σχεδόν ε?ς ?λα τά νησιά τ?ν κυκλάδων.

Σύμφωνα μέ α?τά, ο? Κυκλάδες κατοικο?νται τουλάχιστον ?πό τήν 3η π.Χ. χιλιετία καί ο? πρ?τοι κάτοικοι ?ταν ο? προπάτορες τ?ν ?λλήνων Πελασγοί καί ο? Κάρες, ?μφότεροι πανάρχαια ?λληνικά φύλα, ?φο? σύμφωνα μέ τόν Θουκιδίδη (Α.3), τόν Παυσανία (?ρκαδικά 1.4), τόν Διόδωρο (Α.ΙΧ.2) καί ?λλους συγγραφε?ς: <<Δρύοπες, Δωριε?ς, ?ωνες καί ?θηνα?οι ?καλο?ντο Πελασγοί καί ? ?λλάς πρότερον ?καλε?το Πελασγία>>. (?ρόδοτος, 2.56). Ο? Κ άρες δέ, σύμφωνα ?πίσης μέ τούς ?διους συγγραφε?ς, δέν ?ταν ?λλοι ?πό τούς Λέλεγες, ο? ?πο?οι ?ταν α?τόχθονες κάτοικοι τ?ς Λακωνικ?ς καί κάποτε μετοίκησαν πρός ?νατολάς ε?ς τά νησιά το? ?νατολικο? Α?γαίου. ?ταν λοιπόν ?καναν μία δεύτερη μετοίκησι πρός Μικρά ?σία, δηλαδή πρός Μίλητο, Μυκάλη καί τήν κοιλάδα το? Μαιάνδρου μετωνομάσθησαν σέ Κάρες.

Γι’ α?τό καί ?ς ?πόγονοι τ?ν Λελέγων κατατάσσονται ?πίσης ε?ς τήν ε?ρύτερη ?λληνοπελασγική ?μοεθνία.

?να ?πό τά σημαντικότερα στοιχε?α γιά τόν ?λληνικό πολιτισμό, ε?ναι τά μεταλλικά κτερίσματα πού ?νακαλύφθηκαν ε?ς τούς κυκλαδικούς τάφους. Ε?ρέθησαν ?ργυρά καί χάλκινα καρφιά, πόρπες, διαδήματα, α?χμές δοράτων κ.τ.λ., καθώς καί μ?τρες, πού ?πέδειξαν ?τι ο? Κυκλαδίτες ?γνώριζαν ?δη ?πό τότε νά ?κμεταλλεύωνται τόν χαλκό καί τόν ?ργυρο.

Καί α?τό ε?ναι σημαντικό διότι ?ναιρέθη ? ?ντιεπιστημονική καί κατεστημένη ?ποψις ?τι ο? πρ?τες μεταλλευτικές ?ργασίες ?ν ?λλάδι ?φείλοντο ε?ς τούς Φοίνικες, ?φο? κατά τήν ?ποχή τ?ν κυκλαδικ?ν τάφων δέν ε?χαν ?μφανισθε? ?κόμη ε?ς τό προσκήνιο τ?ς ?στορίας.

Σύμφωνα μέ διασωθε?σες ?πιγραφές, ο? Τήνιοι ?ταν χωρισμένοι κατά φυλές καί μάλιστα ?ρκετές, δηλαδή τούς Γυραε?ς, Δονακε?ς, ?λειουλε?ς, ?σχατι?τες, ?ρακλε?δες, Θεστιάδες, Κλυμενε?ς, ?ακινθε?ς κλπ.

Περί τ?ς παναρχαίας ?στορίας τ?ς Τήνου, ?γραψαν ?διαίτερα ?ργα ? Α?νησίδημος (Τηνιακά) καί ? ?ριστοτέλης (Πολιτεία Τηνίων), τά ?ποία ?μως δέν διεσώθησαν. ?πάρχουν μόνον ?ποσπάσματα ?πό διαφόρους συγγραφε?ς, ?πως το? κωμικο? Ε?πόλιδος, ?πό τά ?ποία γνωρίζουμε ?τι τό νησί ε?χε μία μικρή πόλι, τήν Τ?νο, πού ?κειτο ε?ς τήν νοτιοανατολική σημερινή χ?ρα καί τίς κ?μες ?ριστον, ?λαιο?ντα καί Πάνορμον.

Πλησίον τ?ς πόλεως ?π?ρχε ? ναός το? Ποσειδ?νος καί τ?ς ?μφιτρίτης (θέσις Κιόνια), ? ?πο?ος κατά τόν Στράβωνα (Ι, 487) ?ταν <<θέας ?ξιος>> καί ε?ς τόν ?πο?ο ?π?ρχαν μεγάλα ?γάλματα τ?ν δυό θε?ν, ?ργα το? ?θηναίου Τηλεσίου, ?λλά καί μεγάλα ?στιατόρια γιά τό πλ?θος πού συνέρρεε κατά τίς ?ορτές τ?ν Ποσειδωνίων, ?που ?τελο?ντο μεγαλοπρεπε?ς θυσίες καί τελετές. Ε?ς τήν Τ?νο ? Ποσειδ?ν ?λατρεύετο ?ς <<Μέγας ?ατρός>> καί ? ναός του ?ταν ?συλο καί θεραπευτήριο.

Ε?ς τό νησί πάντως ?π?ρχαν καί ναοί το? ?πόλλωνος καί το? Διονύσου, ?ν? ?τελο?ντο καί τά Θεοξένεια, ?ορτή πρός τιμήν διαφόρων θε?ν.

Τά περισσότερα ?πό τά ?ργυρά νομίσματα τ?ς ?ρχαίας Τήνου, δραχμές καί τετράδραχμα, φέρουν τήν κεφαλή το? Ποσειδ?νος μέ τήν τρίαινα ?πό τήν μία πλευρά, καί ?να δελφίνι ?πό τήν ?λλη.

? Τ?νος ?πό πολύ νωρίς ?ποικίσθη ?πό ?ωνες, ?ν? κατά τόν 6ο α?ώνα π.Χ. κατέστη ?ποτελής της ?ρετρίας. Κατά τούς Μηδικούς πολέμους ?πετάγη ?πό τ?ν Περσ?ν τούς ?ποίους καί ?κολούθησε, ?λλά κατά τίς παραμονές τ?ς ναυμαχίας τ?ς Σαλαμίνος, ? Τήνιος τριήραρχος Παναίτιος α?τομόλησε μέ τό πλο?ο του πρός τούς ?λληνες καί μέσω τ?ν πληροφορι?ν πού τούς ?δωσε, τούς ?πεισε νά παραμείνουν ε?ς τήν Σαλαμίνα. Διά τ?ς πράξεώς του α?τ?ς, ? Τήνιος τριήραρχος προσέφερε μεγίστη ?πηρεσία ε?ς τούς ?λληνες καί γι’ α?τό ο? Τήνιοι συμπεριέλαβαν τό ?νομά του ε?ς τήν ?πιγραφή το? τρίποδος πού ?στειλαν ?ς ?φιέρωμα ε?ς τούς Δελφούς γιά τήν μεγάλη νίκη.

?ν συνεχεί? ο? Τήνιοι πολέμησαν ?ναντίον τ?ν Περσ?ν καί ε?ς τήν ?ν Πλαταια?ς μάχη καί μετά τούς Μηδικούς πολέμους τό 477 π.Χ. ?λαβαν μέρος ε?ς τόν συνασπισμό τ?ς Δήλου ?πό τήν ?γεμονία τ?ν ?θην?ν.

?κολούθως ? Τ?νος περι?λθε ε?ς τούς Σπαρτιάτες, καί ?ταν ? ?θηνα?ος στρατηγός Κόνων κατέλυσε τήν Σπαρτιατική ?γεμονία κατά θάλασσα, κατέστη α?τόνομη μέχρι τό 338 π.Χ., ?ταν μετά τήν μάχη τ?ς Χαιρωνείας περι?λθε ε?ς τόν Φίλιππο. ?ν συνεχεί? διατελε? ?πό τήν ?ξουσία το? Πτολεμαίου το? Λάγου, το? ?ντιγόνου, το? Κασσάνδρου, το? Πτολεμαίου Σωτ?ρος καί τ?ν Πτολεμαίων τ?ς Α?γύπτου, ?ως τόν 2ο α?ώνα π.Χ. ?που περιέρχεται ε?ς τούς Ρωμαίους καί ?πάγεται ε?ς τήν ?παρχία τ?ν Νήσων το? Α?γαίου Πελάγους. ? Χριστιανισμός ?ν Τήν?, διεδόθη ?δη ?πό τόν 2ο α?ώνα μ.Χ. σύμφωνα μέ τούς ?ρχαιοτάτους τάφους τ?ν πρώτων Χριστιανικ?ν α?ώνων πού ε?ρέθησαν.

?ς πρ?τος ?πίσκοπος ?ναφέρεται κατά τήν ?΄ Ο?κουμενική σύνοδο (553) ? ?κδικος ? Ε?δίκιος. ? ?πισκοπή Τήνου διετηρήθη ?πό τ?ν ?λλήνων ?εραρχ?ν μέχρι τό 1207, ?που τήν κατέλαβαν Λατίνοι ?εράρχες μέχρι τό 1715. Κατά τούς βυζαντινούς χρόνους ?πέστη πολλές καταστροφές ?πό ?ραβες, Σαρακηνούς καί ?λλους πειρατές το? Α?γαίου.

Μετά τήν πρώτη ?λωσι τ?ς Πόλεως τό 1204 ?πό τούς Φράγκους, περι?λθε ε?ς τούς ?νετούς γιά ?ρκετούς α??νες καί μάλιστα γιά πολύ καιρό μετά τήν δεύτερη ?λωσι τ?ς Πόλεως τό 1453 ?πό τ?ν Τούρκων, ?φο? ο? Τήνιοι, παρά τήν ?θλια κατάστασί τους ε?δικά κατά τά τελευτα?α ?τη τ?ς Βενετοκρατίας, προτιμο?σαν τήν Βενετική κακοδιοίκησι καί τυρρανία ?πό τήν Τουρκική δουλεία. Μαζί μέ τούς Βενετούς μάλιστα, ?πέκρουσαν φοβερές ?πιδρομές τ?ν Τούρκων καθ’ ?λη τήν διάρκεια το? 16ου καί το? 17ου α??νος, μέχρι τό 1715 ?που ο? Το?ρκοι τήν κυρίευσαν καί κατεδάφησαν τά τείχη το? κάστρου της.

Κατά τήν Βενετοκρατία ο? Καθολικοί ?ριθμο?σαν περί τούς 12.000, ?λλά ?πειδή ο? Το?ρκοι φέρθηκαν μέ περισσότερη ?πιείκεια ε?ς τούς ?ρθοδόξους, ?ρχισαν βαθμηδόν νά ?ποχωρο?ν ?πό τό νησί, μή ?νεχόμενοι τήν ?πικράτησι τ?ν ?ρθοδόξων συμπολιτ?ν τους.

Κατά τούς χρόνους τ?ς Τουρκοκρατίας, πολλοί Τήνιοι ?ξ α?τίας τ?ς ο?κονομικ?ς παρακμ?ς τ?ς νήσου, ?πεχώρησαν γιά τό ?ξωτερικό, χωρίς νά ξεχνο?ν ?μως τήν ?διαίτερη πατρίδα τους, τήν ?ποία ε?εργέτησαν.

Τήνιος ?π?ρξε καί ? ?λεξ.Καρδαμίτσης, ? γραμματέας το? Λάμπρου Κατσώνη, ? ?πο?ος ?σωσε α?τόν μετά τήν καταστροφή το? στόλου του κατά τήν ναυμαχία τ?ς ?νδρου (6-7 ?πριλίου 1790).

Πολλοί ?ταν ο? Τήνιοι πού ?πέδειξαν ?ξοχη πατριωτική δράσιν ?ς μέλη τ?ς Φιλικ?ς ?ταιρίας, ?πως ? Φ.Γεωργαντόπουλος, ? ?πο?ος συλληφθε?ς ?ν Κωνσταντινουπόλει τό 1821, ?πέστη μαρτυρικό θάνατο.

Μέ τήν ?ναρξι τ?ς ?παναστάσεως το? 1821, φθάνει ε?ς τό νησί ? ?λληνικός στόλος καί ο? Τήνιοι ?ναλαμβάνουν ?θελοντές, ?λλοι ?ς να?τες καί ?λλοι ?ς συμμετέχοντες ε?ς τίς ?κστρατε?ες τ?ς Πελοποννήσου, τ?ς Ε?βοίας καί τ?ς Στερε?ς.

?πό τό 1821 ? Τ?νος κατέστη ?συλο πολλ?ν ?λλήνων ?πό τήν Μικρά ?σία καί ?λλα νησιά το? Α?γαίου, τούς ?ποίους ο? κάτοικοι περιέθαλψαν.

Συνέπεια ?μως α?τ?ς τ?ς κοσμοσυρρο?ς, ?ταν νά πέσει πανώλης ε?ς τό νησί τό 1822, δηλαδή ?να ?τος πρό τ?ς ε?ρέσεως τ?ς θαυματουργ?ς ε?κόνος τ?ς Ε?αγγελιστρίας. ? ?στορία τ?ς ε?κόνος ?χει ?ς ?ξ?ς:

Τό 1821, κατά τήν ?ναρξι τ?ς ?παναστάσεως, ?νας γέρος κηπουρός ?νόματι Μιχάλης Πολυζώνης βλέπει τήν Θεοτόκο ε?ς τόν ?πνο του, ? ?ποία τόν διατάζει νά πάει νά σκάψει ε?ς τόν ?γρό κάποιου ?ντωνίου Δοξαρά, πρός ?νεύρεσι τ?ς ε?κόνος. Ο? προσπάθειες ?μως ?πέβησαν ?καρπες. Τό 1822 μία μοναχή τ?ς Μον?ς Κεχροβουνίου ?νόματι Πελαγία, βλέπει ?πίσης τήν Θεοτόκο, ? ?ποία τ?ς λέει νά πάει νά βρε? τούς δημογέροντες καί νά τούς πε? νά ?ρχίσουν νέες ?ρευνες ε?ς τόν ?διο ?γρό. Πράγματι ?ρχισαν ?κ νέου ο? ?ρευνες, ?λλά καί πάλι δέν ε?ρέθη ? ε?κόνα. ?ντ’ α?το? ε?ρέθησαν τά θεμέλια ?νός ?ρχαίου ναο? καί ?να ξερό πηγάδι. Μετά ?πό λίγους μ?νες ?νέσκηψε ? προαναφερθε?σα πανώλης καί γιά νά ?ξιλεώσουν τήν Θεοτόκο ?ποφάσισαν νά ο?κοδομήσουν ναό.

Κατά τήν ?μέρα ?μως τ?ς ?εροτελεστίας το? θεμελίου λίθου το? ναο?, παρατήρησαν ?τι τό ξεροπήγαδο ?ταν πλ?ρες δροσερο? νερο?.

Α?τό τό γεγονός ?κανε τούς κατοίκους νά δείξουν μεγαλύτερο ?νδιαφέρον γιά τόν ναό, το? ?ποίου ? ?νοικοδόμησις προχώρησε χάρις ε?ς τούς ?ράνους. Τήν 30η ?ανουαρίου το? 1823, ?μέρα ?ορτ?ς τ?ν Τρι?ν ?εραρχ?ν, ε?χαν προσέλθει πολλοί κάτοικοι, γιά νά προσφέρουν τίς ?πηρεσίες τους ?πό ε?λάβεια ε?ς τόν νεόδμητο ναό.

?κε? λοιπόν πού ?σκαβαν, ? σκαπάνη ?νός ?ργάτη ?νόματι ?μμανουήλ Μάτσα προσκρούει ε?ς τήν σεπτή ε?κόνα.

Μόλις σκύβει καί συλλέγει τά δυό κομμάτια τ?ς ε?κόνος παραλύει ?πό τόν φόβο του, ?φο? μόλις προσάρμοσε τά κομμάτια, α?τά κόλλησαν ?ς ?κ θαύματος. ?φο? διεδόθη τό γεγονός ε?ς ?λο τό νησί, ?σπευδαν ?παντες ε?ς τόν τόπο τ?ς ?νευρέσεως γιά νά προσκυνήσουν τήν Θεοτόκο, καί λίγες ?μέρες μετά ?ξηφανίσθη καί ? πανώλης.

Α?τό τό γεγονός ?κανε μεγάλη α?σθησι ε?ς ?λη τήν ?λλάδα, ?που ?μαίνετο ? πόλεμος τ?ς ?παναστάσεως.

?ν γένει, ο? Τήνιοι προσέφεραν ε?ς τήν πατρίδα σπουδα?ες ?πηρεσίες, ?φο? προθύμως ?λαβαν μέρος ε?ς ?λους τους πολέμους ?πως ε?ς τό ?λβανικό ?πος, κατά τό ?πο?ο ?γινε καί ? τορπιλλισμός το? ?λληνικο? καταδρομικο? ?λλη (15-8-1940), πρό το? λιμένος τ?ς Τήνου. 

 

ΜΕΤΣΟΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ